Бисмилләһир рахманир рахим

Біліп қойыңыз, шәһәдәт сөзі (әшһәду әллә иләһә иллаллаһ уә әшһәду әннә Мұхаммәдән абдуһу уә расулуһ) - қысқа болғанымен діннің төрт рүкнін қамтиды. Олар: Құдай субханаһу тағаләның затын растау, сипаттарын растау, істерін растау және Мұхаммед пайғамбарды (саллаллаһу алейһи уә сәлләм) растау. Осы төрт үстін иманның іргесін құрайды.

Кәлиманың қамтитын төрт діннің рүкні келесідегідей:

1) Бірінші рүкін - Алла Тағаланың затын тану. Оның алаңы он негізде топтасады:

• Алла Тағаланың барлығын білу.
• Қадим - бастауы жоқ, соңы жоқ екенін білу,
• Мәңгі екендігін білу.
• Жәуһәр (атом, материя) емес екенін білу,
• «Жисм» (дене) еместігін білу.
• Араз емес екендігін білу (Акциденция  – бар болуы өздігінен жалғаспайтын нәрсе (немесе бар болуын жалғастыру үшін өзге денені қажет ететін нәрсе, ауд.).
• Ол әлдебір тұста (бағытта) емес екенін білу (Алла тағалаға жоғарыда, оң жақта, сол жақта т.б. деген тұста емес екенін білу).
• Ол әлдебір мекенде орналаспағандығын білу.
• Ол көреді.
• Және Ол дара екендігін білу.

2) Екінші рүкні - Алла Тағаланың сипаттарын тану. Оның алаңы он негізде топтасады. Олар келесідегідей:

• Алла Тағаланың «Хәй» (тірі) екендігін білу.
• Білгір екенін білу.
• Құдіретті,
• Ерікті,
• Естуші,
• Көруші,
• Сөйлеуші,
• Шыншыл (өтірік айтпайды, өтірік жаратылыстарға тән сипат). Айтқандары рас.
• Жаратылыстарға енуден пәк (ешқандай жаратылыстың денесіне енбейді, мысалы, Христиандар айтқандай Иса пайғамбарға енбеген-ауд).
• Оның сипаттары да қадим, әзәли екендігін білу (бастауы жоқ, сипаттары да Өзі секілді мәңгі, жаратылмаған).

3) Үшінші рүкін - Алла Тағаланың істерін тану. Оның саласы он негізде топтасады:

• Пенделердің істері Алла Тағаланың жаратуы мен ерік-қалауынан туады, әрі пенделердің кәсібінен туады (Адам баласы саналы түрде ойлап, бойына біткен қалау еркіндігін пайдалану арқылы бір істі жасауға оқталғанда,  Алла тағала оған сол істі жүзеге асыратын күш-қуат жаратады. Оны Кәләм ғылымында «Құдірет» немесе «Иститаъа» дейді. Бойға біткен күш-қуатты пайдаланып, өз ықтиярымызбен орындаған іс-әрекетті кәләм ғылымында «кәсб» дейді. Яғни, қалаған ісімізді жарататын Алла, ал оны орындаушы пенде-ауд).
• Оның жаратылыстарға мүләим екендігін білу.
• Алла Тағала (қаласа) пендеге күші жетпейтін нәрсені міндеттей алатындығын білу.
• Алла Тағала кінәсіз пендесін жазалай алатындығын білу (егер қаласа жазалайды, Ол ештеңеге мәжбүр емес, бірақ Ол әділетсіз емес, сондықтан кінәсіз адамға қылдай да қиянат жасамайды-ауд.).
• Алла пендесі үшін ең жақсысын ғана діттеуге міндетті емес. (Мұғтәзилит ағымы: Алла Тағала пенделерге ең жақсысы не болса, соны жасауға міндетті деген. Суннит ұстанымында Алла пенделеріне жақсылықты да, жамандықты да беруші, тек жақсылықты ғана жасауға міндетті емес, Оның өз қалауы біледі-ауд.).
• Уәжіп (парыз) тек шариғи негізбен бекітілетіндігін білу (ақылмен емес).
• Пайғамбарлардың жіберілуі мүмкін нәрсеекенін білу (мүмкінсіз нәрсе емес).
• Мұхаммед пайғамбардың пайғамбарлығы - нақтыланған дүние және мұғжизалармен қуатталғанын білу (саллаллаһу алейһи уә сәлләм).

4) Төртінші рүкін - «Сәмъият» тақырыптарына қатысты. (Сәмъият - Алла елшісінің хабар беруінен білінген сенім негіздері). Ол да он негізде топтасады:

• Қабірден қайта тірілетіндігін білу,
• «Нәшр» болатынын білу (нәшр - қиямет қайымда әрбір рухтың өз денесіне кіруі ауд.).
• «Хәшр» болатынын білу (хәшр - қияметте адамдарды махшар майданына жинау ауд.).
• Қабір азабының хақтығын білу.
• Нәкір, Мүнкәрдің сұраққа алатынын білу.
• «Мизан», амал таразысының болатынын білу.
• Сырат көпірінің болатынын білу.
• Пейіш пен тозақтың жаратылып қойылғандығын білу.
• Имамдықтың (патшалық, халифалық) үкімдерінің хақтығын білу¹
  

islamkz

¹  Имам Ғазали: «Раудатут Толибин» атты кітабынан аударылды. Араб тілінде. Ихия Улумиддин;