Пенсильвания университеті мен Лидс жоғарғы оқу орнының ғалымдары жасушаның дұрыс бөлінуіне ықпалы жоғары, адам жасушаларында ДНҚ көбеюінің (репликациясының) бұрын белгісіз болып келген тетігін ашты. Бұл жайында islam.kz порталы Cell мерзімді басылымына сілтеме жасай отырып мәлім етеді. Молекулалық биологтар ДНҚ репликациясының кідірісін немесе толық тоқтауын бақылауға көмектесетін, процестің біркелкі жүруін қамтамасыз ететін жасушалардағы ақуыздар кешенін анықтады. ДНҚ репликациясының процесіне функциялары шектеулі көптеген ақуыздар қатысады, соның ішінде ДНҚ-ның екі жібінің спирал тәрізді бұралып түзілуін қамтамасыз ететіне де, ДНҚ-ның екі жібінің көшіретіні де бар. Алдыңғы зерттеу нәтижелері ДНҚ-ның жетекші тізбегі бойында репликацияны тоқтататын ақуыздар бар екенін көрсетті. Дегенмен, репликацияның қалған жіпте қалай тоқтайтыны жұмбақ күйінде қалған еді. ДНҚ қос спиралындағы екі жіп те қарама-қарсы бағытқа бағытталған. Спирал ашылып, айыр түзгенде, тұқым жетекші жіпке бекітіледі, ол нуклеотид арқылы үздіксіз өсетін нуклеотидтің жаңа жібінің алдыңғы бөлігіне айналады. Дегенмен, бұл жағдайда қалған жіп деп аталатын екінші жіп ДНҚ-ның жеткілікті түрде тарылуын күтеді, осылайша ол оказаки фрагменті деп аталатын праймерді қосып, жіпті ашу нүктесіне қарама-қарсы бағытта синтездейді. Ғалымдар қалған тізбектің репликациясын тоқтататын тетікті анықтау үшін криоэлектронды микроскопияны, CRISPR негізіндегі мутация талдау тәсілін және ақуыз кешенін анықтаудың басқа да жетілдірілген әдістерін қолданды. Бұл процесте 55LCC кешеніне біріктірілген төрт ақуыз негізгі рөл атқаратыны белгілі болды. Олар ДНҚ-мен және репликация кешенімен байланысады, соңғысының (репликацияның) ферменттермен қорытылуына мүмкіндік береді. Сонымен қатар, 55LCC ақуызы ДНҚ репликациясының бүкіл процесін қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады. Егер бұл ақуыздар кешені болмаса, жасушаның бір қалыпты бөліну процесі тоқтайды. Бұл кешеннің ақуыздарын кодтайтын гендердегі мутация түрлі ауруларды тудырады, соның ішінде адамның есту қабілетінің жоғалады, когнитивті қабілеті нашарлайды және қимыл-қозғалыс ауытқуына әкеледі және эпилепсияны тудыруы мүмкін.

Ұқсас материалдар:

"Дене тіндерінен қартайған жасушаларды «жою» әдісі табылды" (https://islam.kz/kk/news/gylym/dene-tinderinen-qartaigan-jasushalardy-joyu-adisi-tabyldy-20684/#gsc.tab=0);

"Адам денесінде қанша жасуша бары анықталды" (https://islam.kz/kk/news/gylym/adam-denesinde-qansha-jasusha-bary-anyqtaldy-19209/#gsc.tab=0);

«Желім жасуша» жүйкені қалпына келтіруге және ағзаларды нөлден өсіруге көмектеседі" (https://islam.kz/kk/news/gylym/jelim-jasusha-juikeni-qalpyna-keltiruge-jane-agzalardy-nolden-osiruge-komektesedi-18523/#gsc.tab=0);

«Жасанды жасуша жасалды» (https://islam.kz/kk/news/gylym/jasandy-jasusha-jasaldy-15743/#gsc.tab=0);

«Жасушалардың ағзаны қалай қалыптастыратынын көргіңіз келе ме?» (https://islam.kz/kk/news/gylym/jasushalardyn-agzany-qalai-qalyptastyratynyn-korginiz-kele-me-video-16435/#gsc.tab=0);

«Синтетикалық «тірі» жасуша жасалды» (https://islam.kz/kk/news/madeniet/sintetikalyq-tiri-jasusha-jasaldy-17502/#gsc.tab=0);

"Жасанды ген тізбегін жасаудың жаңа тәсілі пайда болды" (https://islam.kz/kk/news/gylym/jasandy-gen-tizbegin-jasaudyn-jana-tasili-paida-boldy-14810/#gsc.tab=0);

«Жасушадан биогидридті балық пайда болды» (https://islam.kz/kk/news/gylym/jasushadan-biogidridti-balyq-paida-boldy-video-16405/#gsc.tab=0);

«Адам ақуыздарынан жасанды бұлшық ет жасалды» (https://www.islam.kz/kk/news/gylym/adam-aquyzdarynan-jasandy-bulshyq-et-jasaldy-16364/#gsc.tab=0);

«Құрбақаның кесілген аяғын өсірді (регенерация)» (https://www.islam.kz/kk/news/gylym/qurbaqanyn-kesilgen-ayagyn-osirdi-regeneratsiya-16340/#gsc.tab=0);

«Адам ұрықсыз жолмен пайда бола ала ма (партеногенез)» (https://www.islam.kz/kk/news/gylym/adam-uryqsyz-jolmen-paida-bola-ala-ma-partenogenez-16288/#gsc.tab=0);

«Жасушалардың қоректік заттарды қармау тетігі анықталды» (https://www.islam.kz/kk/news/gylym/jasushalardyn-qorektik-zattardy-qarmau-tetigi-anyqtaldy-16283/#gsc.tab=0);

«Жасушаның жылжу тетігі анықталды. Бұл қатерлі ісіктің таралуын бақылауға мүмкіндік береді» (https://islam.kz/kk/news/gylym/jasushanyn-jylju-tetigi-anyqtaldy-bul-qaterli-isiktin-taraluyn-baqylauga-mumkindik-beredi-15997/#gsc.tab=0);

«Жасушаның биологиялық электр алаңын өзгертетін құрылғы жасалды. Обыр мен өзге ауруларды емдеуге көмектесетін» (https://islam.kz/kk/news/gylym/jasushanyn-biologiyalyq-elektr-alanyn-ozgertetin-qurylgy-jasaldy-obyr-men-ozge-aurulardy-emdeuge-komektesetin-16278/#gsc.tab=0);

«Жасшуға қатысты соңғы, тың жаңалықтар» (https://islam.kz/kk/news/gylym/jasshuga-qatysty-songy-tyn-janalyqtar-16134/#gsc.tab=0);

«Ғалымдар жасуша қозғалысын басқаруды меңгерді» (https://islam.kz/kk/news/gylym/galymdar-jasusha-qozgalysyn-basqarudy-mengerdi-15079/#gsc.tab=0);

"Адам өлгеннен кейін белсенді әрекетке көшетін зомби жасушалар табылды" (https://islam.kz/kk/news/gylym/adam-olgennen-keiin-belsendi-areketke-koshetin-zombi-jasushalar-tabyldy-15012/#gsc.tab=0);

«Жасуша жойылса да органелла тіршілігін жалғастыра береді» (https://islam.kz/kk/news/gylym/jasusha-joiylsa-da-organella-tirshiligin-jalgastyra-beredi-14867/#gsc.tab=0);

«Ғылым әлеміндегі ең азалы көрініс: жасушаның өлуі (видео)» (https://islam.kz/kk/news/gylym/gylym-alemindegi-en-azaly-korinis-jasushanyn-olui-video-12496/#gsc.tab=0);

«Жасушаның өзін қоршаған ортада қалай жылжып, қалай бағдар алуына көмектесетін ақуыз табылды» (https://islam.kz/kk/news/gylym/jasushanyn-ozin-qorshagan-ortada-qalai-jyljyp-qalai-bagdar-aluyna-komektesetin-aquyz-tabyldy-15081/#gsc.tab=0);

«Тұңғыш рет жасуша ішіне датчик енгізілді (фото+видео)» (https://islam.kz/kk/news/gylym/tungysh-ret-jasusha-ishine-datchik-engizildi-fotovideo-13681/#gsc.tab=0);

«Вирусқа бой бермейтін жасанды гені бар жасуша жасалды" (https://islam.kz/kk/news/gylym/virusqa-boi-bermeitin-jasandy-geni-bar-jasusha-jasaldy-15331/#gsc.tab=0);

«Жасушалар өз-өзін «емдеп» қалпына келе алатын болып шықты» (https://islam.kz/kk/news/gylym/jasushalar-oz-ozin-emdep-qalpyna-kele-alatyn-bolyp-shyqty-14337/#gsc.tab=0);

«Адам денесі секундына қанша млн жасуша істеп шығарады» (https://islam.kz/kk/news/gylym/adam-denesi-sekundyna-qansha-mln-jasusha-istep-shygarady-14781/#gsc.tab=0);

«Діңгекті жасушалардан шәуһат жасалды. Бұл белсіздік пен бедеулікті емдеуде көмектеседі» (https://islam.kz/kk/news/gylym/dingekti-jasushalardan-shauhat-jasaldy-bul-belsizdik-pen-bedeulikti-emdeude-komektesedi-15925/#gsc.tab=0);

"Аналық жасуша шәуһатты өзі таңдап-талғап қабылдайтын болып шықты" (https://islam.kz/kk/news/gylym/analyq-jasusha-shauhatty-ozi-tandap-talgap-qabyldaityn-bolyp-shyqty-13712/#gsc.tab=0);

«Донорлық ағзалар үшін діңгекті жасушадан синтетикалық ұрық өсірілді» (https://islam.kz/kk/news/gylym/donorlyq-agzalar-ushin-dingekti-jasushadan-sintetikalyq-uryq-osirildi-17217/#gsc.tab=0);

«Бактериялық жасуша өздігінен өлмейді. Ал адам жасушасы белгілі бір мерзімнен кейін өледі. Неге?» (https://islam.kz/kk/news/gylym/bakteriyalyq-jasusha-ozdiginen-olmeidi-al-adam-jasushasy-belgili-bir-merzimnen-keiin-oledi-nege-14369/#gsc.tab=0);

«Қатерлі ісікпен күресетін иммунитет жасушасының күш-қуатын қалпына келтіретін әдіс табылды» (https://islam.kz/kk/news/gylym/qaterli-isikpen-kuresetin-immunitet-jasushasynyn-kush-quatyn-qalpyna-keltiretin-adis-tabyldy-14731/#gsc.tab=0);

"Қолдан адам иммунитетінің жасушасы өсірілді" (https://islam.kz/kk/news/gylym/qoldan-adam-immunitetinin-jasushasy-osirildi-13011/#gsc.tab=0);

«Иммундық миелоидтік жасуша жас ұлғайған сайын организмге тек зиянын тигізетін болып шықты» (https://islam.kz/kk/news/gylym/immundyq-mieloidtik-jasusha-jas-ulgaigan-saiyn-organizmge-tek-ziyanyn-tigizetin-bolyp-shyqty-14816/#gsc.tab=0);

«Жаңа иммундық жасуша демікпе мен аллергияға қарсы күресте төтеп беруге көмектеседі» (https://islam.kz/kk/news/gylym/jana-immundyq-jasusha-demikpe-men-allergiyaga-qarsy-kureste-totep-beruge-komektesedi-13792/#gsc.tab=0);

«Тарихта тұңғыш рет адам жасушасы мен тіні жасанды жолмен жасартылды» (https://islam.kz/kk/news/gylym/tarihta-tungysh-ret-adam-jasushasy-men-tini-jasandy-jolmen-jasartyldy-13374/#gsc.tab=0);

«Ғалымдар адамды ДНК деңгейінде тұңғыш рет жасарта алды» (http://islam.kz/kk/news/gylym/galymdar-adamdy-dnk-dengeiinde-tungysh-ret-jasarta-aldy-12354#gsc.tab=0);

«Діңгекті жасуша сусамырдан емдеп жазады» (https://islam.kz/kk/news/gylym/dingekti-jasusha-susamyrdan-emdep-jazady-13265/#gsc.tab=0)