Құрметті сауал жолдаушы! Алдымен мына нәрсені нақты біліп алуымыз керек: Ислам дінінде бөліп төлеу, яғни, «рассрочка» - адал. Мұнда Ислам ғұламалары арасында талас жоқ. Ондай сауда түрін Исламда «тәқсит» деп атайды¹. Алайда, біздің елдегі қолданылып жүрген «рассрочка» түрінің Исламға томпақтау келер тұсы бары рас. Сол себепті, кейбір ұстаздарыңыздың «болмайды» дейтіні сондықтан. Қай жері томпақ?

Қазіргі сауда нарығындағы қолданылып жүрген «бөліп төлеу» түрінде - уақтысында төлей алмаған клиенттерге «пеня» төлеу шарты қарастырылған, ал бұл - Исламда дұрыс көрілмейді. Сол себепті де, Ислам ғалымдарының басым көпшілігінің ұстанымы бойынша, пеня төлеу шарты бар рассрочка түрі Исламға қайшы.

Бірақ, мұның да шешімі бар. Қандай шешім?

Ханбали мәзхабының ереже-қағидаттарында мынадай принцип кездеседі: «Сауда келісімшартының мазмұнына сай келмейтін шарттар өздігінен заңдылығын жоғалтып, жоқ есебінде болады, бірақ келісімшарт «сахих», яғни, заңды болып қала береді»².

Енді Ханбали мәзхабының аталмыш принципіне сүйеніп айтқанда:

«Рассрочканы кешіктірмей, яғни, «пеняға» жеткізбей уақытында төлеп тұратын болса, алуға болады. Ал, уақытында төлей алмайтын болса, алуға болмайды».

Ханбали мәзхабының бұл принципі - бүгінде аса қажетті заттарын нақты ақшаға алуға жағдайы көтермейтін мұсылмандар үшін жеңілдік болары сөзсіз.

Тоқ етерін айтқанда: қазіргі таңдағы кешіктіргені үшін пеня төлететін рассрочка түрін - көпшілік Ислам ғалымдарының қағидаты бойынша, алуға болмайды. Алайда, Ханбали мәзхабы бойынша, пеня төлететін рассрочка түрін пайдалануға болады, бастысы - пеняға жеткізбей, қарызын айма-ай уақтылы төлеп тұруы шарт.

Ең дұрысы - Аллаға мәлім! Әлхамдулилләһи Раббиль аләмин!

Абдусамат Қасым

¹Тақсит саудасы жайында толығырақ: «Исламдағы бөліп төлеу саудасының негіздері (рассрочка)» атты мақаламызды оқысаңыздар болады.
²Проф. Доктор Уаһбату Мұстафа әз-Зухайли: «Битоқатуль И’тимән». Дамаск-Сирия.