Baq.kz ақпарат көзінің хабарлауынша, Қазақстанда бір қызықты жаңалық ендірілгелі отыр. Оған сәйкес, мемлекет әрбір азаматының денсаулық жағдайын біліп қана қоймай, оның тұқымындағы өзгерістерді де бақылап отыруы ықтимал.  

Бұл үшін елімізде алда арнайы «карта» енгізілмек. Оның мән-жайына денсаулық сақтау ведомствосы басшылығының өкілі түсініктеме бере кетті.

Кеше, Сенаттың Әлеуметтік-мәдени даму және ғылым ко­митетінің кеңейтілген оты­рысында БҰҰ «Мүгедектер құ­­қықтары туралы конвен­ция­сын» ратификациялауды қарас­тыратын заңның жобасы тал­қыланды.

Бір айта кетер жайт, Қазақ­станның осы конвенцияны қабылдауға баруы – Елбасының кедергісіз орта қалыптастыру тапсырмасын орындау мақ­са­тында «Нұр Отан» партиясы жүр­гізіп отырған үлкен жұмыс­тың нәтижесі болып табылады. 2014 жылғы 17 қаңтардағы өзінің Жолдауында Президент Н.Назарбаев билеуші партияға мүгедектердің өмір сапасын арттыру бойынша жұмысқа же­текшілік етуді жүктеген болатын. Осы міндетті жүзеге асыру үшін «Нұр Отан» «Кедергісіз келе­шек»партиялық жобасын іске қосты.

Денсаулық сақтау және әлеу­меттік даму вице-министрі Светлана Жақыпованың ай­туын­ша, осындай жобалар арқа­сында және қоғамның қолда­уымен, Қазақстан мүмкіндігі шектеулі жандар үшін қолайлы елдердің біріне айналуы керек. Онсыз еліміз «дамыған мемле­кеттердің отыздығына» қосыла алмайды.

Айтқандай, «Нұр Отанның» сайлауалды тұғырнамасы ая­сында 2017 жылға қарай рес­публикада мүгедек балалар­дың оқуы үшін жағдайлар жасалған мектептер үлесін 30% дейін арттыру жоспарланған. Қазіргі кезде Білім және ғылым ми­нистрлігі «Қазақстандағы ин­клюзивтік білім беруді дамыту Тұжырымдамасын» әзірлеген.

Осы орайда, «Атамекен» Қа­зақстан ұлттық кәсіпкерлері палатасының (ҚҰКП) атынан оның Әлеуметтік сала және әлеу­меттік әріптестік коми­тетінің төрағасы Талғат Доскенов Үкіметке елді елең еткізерлік ұсыныспен шықты. Ұлттық палатада «Жаңа технологиялар комитеті» құрылған екен.Осыған орай ол ҚҰКП және бейінді ми­нистрліктің мамандарын кез­десуге, сонда зағип, есту қабі­леті бұзылған және басқа да мүмкін­дігі шектеулі жандар арасында қандай проблемалар барлығын белгілеп алуға шақырды.

– Соның нәтижесінде, мүге­дектерге қажетті ақпараттық жү­йелер, бағдарламалық өнімдер түзу, бұл іске отандық IT сала қауымдастықтарын тарту жайы ойластырылғаны жөн, – деді Т.Доскенов. – Бүгінде біз жаңа өнім­дерді – қазақстандық робот­тарды жасауға кірістік. Осы орайда, мектептерде роботтарды орнатуға болады, сонда кейбір балалар мектепке бармай-ақ, сабақтарға қатыса алады. Олар сол жылжымалы робот арқылы үйде отырған күйі «тақтаға шы­ғып», тапсырманы орындауға, сабақ айтуға, мұғалімге өзін қы­зықтыратын сұрақтарды қоюға мүмкіндігі бар. Мұның барлығы интерактивті режимде жүреді. Дамыған елдер қатарына қосыл­ғымыз келсек, осыны қолға алуға тиіспіз. Біз осы тұрғыда ынты­мақтастықты ұсынамыз.

Балалар орнына мектепке арнайы ро­бот­тардың бару тәжірибесі алғаш Жапо­нияда ендіріле бастаған. Қазіргі кезде ол тәжірибені дамыған елдер қабылдауда. Бір мысал: АҚШ-тың Нью-Йорк штатындағы Уэст-Сенека қаласындағы «Уинчестер» мектебінде қарапайым оқушылар арасынан ақ роботты ұшырастыруға болады. Бойы 120 сантиметрлік «құлтемір» маңызды миссия атқарады: Девон Кэрроу есімді өз бетімен жүре алмайтын сырқат баланың орнына мектепке барады. Оның арқасында Девон сабаққа қатысып қана қоймай, құрбы-құрдастарымен араласады. Мұндай оқушы-роботтар өндірісін америкалық VGo Communications компаниясы жолға қойған. Шартты құны 6 мың доллардай көрінеді. Бұл ретте ұлттық палата отандық кәсіп­кер­лердің оны өзімізде-ақ шығаруға дайын отырғанын айтады. Тек мемлекет тарапына тиісті сұраныс қажет.

Дегенмен, Денсаулық сақтау және әлеу­мет­тік даму министрлігінің өкілі тағы бір мәселеге назар аудартады: мүгедектерге қа­тыс­ты кейбір мәселелерге қоғам дайын емес. Мәселен, баламен емес, оның аватары – роботпен қарым-қатынас жасауға, содан сабақ сұрауға ұстаздар әзір ме? Әлде, сал­мақты емес, тіпті «күлкілі болар» деп тауып, ол роботты, тиісінше, үйдегі оқушы баланы елеусіз қалдырмай ма?

Сенатор Владимир Редкокашиннің мүгедектер туралы осы БҰҰ Конвенция­сының елімізде не себепті біраз уақыт салып, қазір ғана қабылданып отырғандығы туралы сұрағына жауап берген вице-министр С.Жа­­қыпова оны қабылдауға қоғам әзір болмағандығын бір себеп ретінде алдан тартты. Сондықтан «Кедергісіз келешек» партиялық жобасы аясында қоғамның мүмкіндігі шектеулі адамдарға деген сені­мін, жауапкершілігін және өзара көмегін арттыру мәселесіне көңіл бөлінуде. Осы ба­ғытта 2014 жылы тек партия басшылы­ғы­ның қатысуымен ғана 12 ірі шара өткізіліпті. Мүгедектердің 14 мыңнан астам шағымы партия бақылауында, олардың 60%-ы ендігі шешілген.

– Қазіргі кезде адамдардың жаны мен тә­ніне жарақат түсу оқиғалары көбейіп жатыр, – деді сенатор Нұрлан Оразалин. – Ешкім мұны Құдайдан сұрамайды. Біреуі туа бітті болады, тағы басқасы жол және өзге апаттарға ұшырайды. Ал күні кеше арамызда шапқылап жүрген азаматтарды ертең мүгедек болды екен деп, далаға тас­тайтын болсақ, кісілікке де жатпайды. Оның үстіне 17 миллион халқ ымыздың 627 мыңы мүгедек екен. Демек, мемлекет пен қоғам ойланатын мәселе.

Айтқандай, Қазақстанның ұлттық кәсіпкерлері ұйымының өкілі тағы бір ұсы­ныспен шықты: «Денсаулық ведомство­сы ауруларды ерте диагностикалау жайын ой­лас­тыруда. Біздіңше, одан әрі қадам жа­сауымыз керек. Қазақстанда әрбір азамат­тың «Тұқым қуалау картасы» болуға тиіс! Ол алдымен денсаулық сақтаудың ақпараттық жүйесіндегі мәліметтер негізінде түзілуі керек. Одан кейінгі кезең – қазақстан­дық­тардың геномын зерттеу болады».

Талғат Доскеннің ұсынуынша, «ауқаты бар адамдар өздері ақысын төлеп, тексеру­ден өтулері, ал оған қаржысы жоқтарға мемлекет көмектесуге тиісті». «Осылайша, біз әрбір азаматымыздың генін, онда тұқым қуалайтын қандай дерттер барлығын, ол адамның ең алдымен қандай сырқаттардан сақтануға тиістігін анықтаймыз. Кейінгі ұрпақ сонда кімнің ата-бабасы «пәле» ауру­ларымен ауырғандығын, кімнің тегінде психикалық ауытқушылықтары бар адамдар болғанын біледі. Осыған ұмтылуымыз қажет. Біздің ұсынысымыз – осы!»

Бір ғажабы, бұл идея жақын уақытта жүзеге асуы мүмкін!

– Қазақстандықтар шынында, бәленше жасқа жеткенде, қандай дертке ұшырауы мүмкіндігін білгені жөн, – деді Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің орынбасары С.Жақыпова. – Біздің ми­нистрліктің қабырғасында мұндай идея ендігі пісіп-жетілуде. Оған сәйкес, қазақ­стан­дықтардың генетикалық паспорты жасалады. Әрбір сәби дүниеге келгенде, міндетті түрде генетикалық паспорты болуға міндетті! Біз бұл бағытта жұмыс жа­сап жатырмыз. Тиісінше, денсаулық сақтау­дың ақпараттық жүйесі тек «денсаулықтың электронды паспортынан» және медицина­лық карталардан ғана тұрмайды, Жаңа туған бөбекті перзентханадан шығарғанда, оған генетикалық паспорт беріледі. Біз ақыр соңында осыған келеміз!