Уағалейкумуссалам!

1. Намазға кешігіп, имамға бірінші рәкағаттан кейінгі рәкағаттарда ұйыған кісіні «мәсбуқ» дейді. Мәсбуқ имаммен бірге соңғы отырыста тәшәһһуд дуғасын ғана оқып, имамның сәлем беруін күтіп отырады. Имам сәлем бергеннен кейін  «Аллаһу әкбәр» деп тұрып, оқымаған рәкағаттарын "сәнә" мен "әғузу-бисмилла", "фатиха" және қосымша сүрелермен бастап, өз бетінше оқып тәмәмдайды.

2. Имамға рукуғта бір рет «сүбхана раббиял ғазым» дейтіндей уақытта қосылған кісі сол рәкағатқа толығымен үлгерген болып есептеледі. Ал одан кешігіп қосылған кісі (мысалы, имам рукуғтан басын көтеріп жатса немесе тәшәһһуд оқып отырса яки сәжде жасап жатса) ол рәкағатты имамның сәлемінен кейін өтеуі керек.

3. Имамға рукуғта немесе сәждеде кешігіп келген кісі әуелі тік тұрып намазды бастау үшін тартылатын тәкбірді алып (Аллаһу әкбар деп), сосын рукуғқа болса - рукуғқа, сәждеде болса - сәждеге барады.

4. Имам қиямда тұрғанда намазға қосылған кісі «Аллаһу әкбәр» деп құлақ қағады да ішінен сәнә дұғасын оқып, әрі қарай үндемей тұрады. Бұл жасырын оқылатын намаздарда. Ал имам намазды жәрия оқып тұрғанда қосылған кісі тек «Аллаһу әкбәр» деп құлақ қағып имамға ұиыды, сәнә дұғасын оқымайды.

5. Имамға рукуғта не сәждеде қосылған кісі, егер рукуғқа не сәждеге үлгеретініне көзі жетсе, «Аллаһу әкбәр» деп құлақ қағып сәнә дұғасын іштей оқиды да рукуғта не сәждеде тұрған имамға қосылады. Ал егер үлгере алмайтынтай болса, сәнәні оқымай қосылады.

6. Имам "әттәхият" отырысында отырған кезде ұйыған кісі әуелі намазға кіру тәкбірін алады да (Аллаһу әкбар деп құлақ қағып), одан соң сәнә дұғасын оқымастан екінші рет «Аллаһу әкбәр» деп әттәхиятқа тез отырады.

7. Имаммен бірге соңғы отырыста ішінен тәшәһһуд дұғасын асықпай оқып, имамның сәлем беруін күтеді. Имам екі жағына толық сәлем бермей жатып тұруы – тәхриман мәкрүһ. Сондықтан да, толық сәлем бергенін күтеді. Имам сәлем бергеннен кейін "Аллаһу әкбәр" деп қиямға тұрып, ішінен "сәнә", "әғузу" және "бисмилланы" айтып, жіберіп алған рәкәғаттарды орындайды.

8. Мәсбуқ қателесіп имаммен бірге немесе одан бұрын сәлем беріп қойған болса, ол әрекетіне бола намазын бұзбайды, сол күйінше тұрып, оқымаған рәкәғаттарын тәмәмдайды.  

9. Мәсбуқ «имаммен бірге де сәлем беру керек шығар» деген оймен имаммен бірге сәлем беретін болса, онда оның намазы бұзылады, қайта бастан оқуы қажет. Себебі мұның жағдайы, әдейі имаммен бірге сәлем берген мәсбуқтың жағдайына ұқсас.

Қандай жағдайларда "мәсбуқ" имамның сәлем беруін күтпеуіне болады?

Мына жағдайларда "мәсбуқ" имамның сәлем беруін күтпей, әттәхиятты оқып, Аллаһу әкбар деп тұрады да жіберіп алған рәкәғаттарын тәмәмдайды: 

1. Киген мәсісінің уақыты бітуге таяп қалған болса. 
2. Үзір иесі намаз уақытының шығып кетуінен қорықса  (өйткені, үзір иесі әр уақыт намазға дәретін жаңалауы тиіс. Бес уақыт намаздың біріне алған дәреті келесі намаздың уақыты кірісімен бұзылады) 
3. Жұма намазының уақыты шығып, асырдың уақыты кіріп кетуінен қауіптенсе 
4. Айт намазының уақыты шығып, бесін уақыты кіруінен қорықса 
5. Таңғы намазда күн шығып кетуінен қорықса;
6. Дәретінің бұзылып кетуінен сескенсе
7. Имамның сәлем беруін күткен жағдайда адамдардың алдынан өтетіндігінен қорықса (мысалы, үлкен мешітте жұма намаздарында, айт намаздарында). 

Ал, тәшәһһуд отырысына келер болсақ:

1. Шам намазының үшінші рәкәғатына толығымен үлгерген кісі үш бастың екеуін жіберіп алды деген сөз. Имамның сәлемінен кейін тұрып, оқымаған екі рәкәғатының біріншісінде тәшәһһуд дұғасына отырады. Тәшәһһуд дұғасынан кейін екіншісіне тұрады. Біріншісінде тәшәһһудке отырмай тұрып кетсе, намаз соңында сәһу сәжде керек емес.

2. Шам намазының соңғы отырысына үлгерген кісі имам сәлем бергеннен кейін әдеттегідей ақшам намазының үш рәкәғатын да толық оқиды, тәшәһһүд отырысына екіншісі рәкәғаттан кейін отырады.

3. Төрт бас парыз намаздарының (бесін, екінті және құптан) соңғы рәкағатына, яғни төртіншісіне толығымен имамға үлгерген кісі имамның сәлемінен кейін оқылмаған үш рәкәғаттың біріншісінде тәшәһһуд отырысына отырады. "Әттәхият" дұғасынан кейін «Аллаһу әкбәр» деп тұрып, екіншісі мен үшіншісін орындайды. Соңында тәшәһһуд, салауат және рәббәнәны айтып намазын сәлеммен бітіреді.

4. Төрт бас парыз намаздарының үшінші рәкағатында қиямда немесе рукуғда келіп қосылған кісі – екі ракағатын жіберіп алды деген сөз. Сәлемнен кейін үлгермей қалған екі ракағатын оқып, соңғы отырысқа отырады.[1]

[1] Ибн Нужәйм, Бахрур Раиқ, Бабуль Хадас фис Сала – 1/664 бет.; Фәтәуаль Хиндия, әл-Фасл филь Масбуқ уаль Лахиқ; Әл-Фиқһ аляль Мәзәһибиль арбаға – 1\398 бет.; O.N.Bilmen, Buyuk Islam Ilmihali, "Mesbuk".