«Аузынан бір сөз шығарса болды, алдында жазушы дайын»
مَّا يَلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ 

"Қаф" сүресі, 18 атының тәпсірі. 

Бисмилләһир рахманир рахим

Адам баласы бір сөз болсын сөйлеген заматта, оны бақылаушы тағайындалған періште бірден жазып алады. Бір сөз болса да, бір қимыл болса да қалдырмайды. Алла Тағала басқа бір аятында бұған қатысты былай деген: 

« وإن عليكم لحافظين كراما كاتبين يعلمون ما تفعلون»

 «Шынында сендердің үстеріңнен (бақылап тұратын) сақшылар бар. Ардақты жазушылар. Олар сендердің не істеп жатқандарыңды біледі». («Инфыйтар» 10-12).

Періштерлер барлық сөзді жаза ма?

Бұған қатысты дін ғалымдары екі түрлі пікір баян еткен. Табиғиндерден Хасан Басри мен Қатада (радияллаһу анһума) періштелердің барлық сөзді жазатындығын айтқан. Ал сахаба Абдулла ибн Аббас (радияллаһу анһ) «періштелер сауапты істер мен күнә істерді жазады» деген. Десе де аяттың беткі мағынасына зер салып қарағанда, бірінші пікірдің (періштелердің барлық сөзді жазатындықтары) дұрысырақ екендігін көрсетеді. Өйткені аят сауапты істерді де, күнә істерді де, жай сөздерді - жалпы бәрін қамтып тұр. 

Имам Ахмед айтады: Бізге Әбу Муъауия хадис жеткізді. Әбу Муъауия айтты: Бізге Мұхаммед ибн Амр ибн Алқама әкесінен, әкесі атасы Алқамадан, Алқама Біләл ибн Хәристен былай деп хадис жеткізді:

«Алла елшісі былай деді: Шынында кісі Алла Тағала разы болар бір сөз айтып қалады да, оған мән бермей (ұмытып кетеді), бірақ Алла Тағала оны сол сөзі үшін дәрежесін көтеріп қояды. Және пенде Алла Тағаланың ашуын келтірер бір сөз сөйлеп қояды да, оған мән бермейді (оның ауырлығын ойламай, тәубе етпей ұмытып кетеді), бірақ Алла Тағала оны сол сөзі себепті тозаққа тастайды». («Сахих Бұхари»).

(Осы хадисті жеткізген Имам Ахмед былай деді). Алқама айтатын: «Біләл ибн Хәристің осы хадисі қаншама сөзден мен тыйды десеңізші!» деп.

Аталмыш хадисті Имам Тирмизи, Имам Нәсәи және Ибн Мәжә өз кітаптарында Мұхаммед ибн Алқамадан риуаят еткен, әрі, Имам Тирмизи «хасан хадис» деп баға берген. Бұл хадисті қуаттар өзге сахих хадистерге қосымша айғақтар бар.

Ахнаф ибн Қайс былай дейді:

«Оң жақ иесі (оң жақтағы періште) жақсылықтарды жазады. Ол (оң жақтағы періште) - сол жақ иесінің әміршісі. Егер пенде бір қателік, күнә іс істеп қойса, оң жақтағы періште сол жақтағыға: «Қоя тұр!» -дейді. Егер пенде истиғфар айтса, онысын жазудан тыйяды. Ал құдайдан кешірім тілемесе, сонда барып жазады». Бұл мәліметті Ибн Әби Хәтим келтірген.

Табиғин Хасан әл-Басри мына бір қасиетті аятты оқып: «Оң жағында және сол жағында отырған екі қабылдаушылар (періштелер) қабылдап отыр» («Қаф», 17), былай деді: «Ей, адам баласы! Парағыңды жайды және саған екі ардақты періштені өкіл қылып тағайындады. Оның бірі - оң жағыңда, екіншісі - сол жағыңда. Оң жағыңдағы періште сенің жақсылықтарыңды жазып сақтап отырады. Ал сол жағыңдағы жамандықтарыңда жазып сақтап отырады. Қалауыңша амал істе. Аз істе не көп істе. Қашан өлгенде парағың түріледі және оны мойныңа іліп, сенімен бірге қабірге кіргізеді. Қиямет қайым күні қабірден шыққаныңда, саған былай делінеді: «Әр адамның тағдырын (жазмышын, жазылған ісін) мойнына іліп қойдық. Қиямет күні оның кітабын шығарамыз. Ол оған ашылған күйінде жолықтырады. Оқы кітабыңды. Бүгін есеп беру жөнінен өзің жеткіліксің!». («Исра», 13,14)».

«Аузынан бір сөз шығарса болды, алдында жазушы дайын» деген аятқа қатысты Әли ибн Әби Талха сахаба Абдулли ибн Аббастың былай деп тәпсірлегенін жеткізеді:

«Періште барлық сөйлеген сөзін жазады, мейлі жақсы сөз болсын, мейлі жаман сөз болсын, тіпті «жедім», «іштім», «бардым», «келдім», «көрдім» деген сөздерге дейін жазады. Қашан бесінші күн болғанда (бейсенбі) оның сөздері мен істері (Аллаға) ұсынылады. Ол ондағы жақсы мен жаман нәрселерді сақтап, қалғандарын өшіріп тастайды. Осыған ишара ете келе Алла былай деген: «Алла Тағала қалаған нәрсесін өшіреді, қалаған нәрсесін сақтап қалады «негізгі жазба» оның жанында». («Роъд», 39).

Риуаяттарға қарағанда Имам Ахмед сырқатын ауырсынып ыңырсыған екен. Бұл жағдай табиғин Тауыстың құлағына жетеді. Сонда Тауыс (р.а.): «Періште ыңырсығанды да жазады» деп айтады. Мұны естіген Имам Ахмед өлелгенше ыңырсымай өткен екен.

Уа ахиру даъуәнә әнил хамду лилләһи Раббиль аләмин!

Ибн Кәсир (рахимаһуллаһ): "Тәфсирул Құранил Азим". "Қаф" сүресі, 18 аят тәпсірі.