Білгін! Қысқаша екі сөзден құралған кәлимә шәһәдәт сөзі, шынмәнісінде - Құдай Тағаланың затын растау, сипаттары мен істерін растау, және де Мұхаммед пайғамбардың (с.а.у.) хақ екендігін растау болып табылады. (Кәлимә шәһәдәт - Әшһәду әллә иләһә иллаллаһ уә әшһәду әннә Мұхаммәдән абдуһу уә расулуһ).
Иманның іргетасы мына төрт негізге (рүкүн) қалаңған:
1) Бірінші негіз: Алла Тағаланың затын тану. Бұның іргесі он асылға (негізге) негізделген. Ол он асыл мыналар:
- Алла Тағаланың барлығын білу.
- Алла Тағаланың бастауы жоқ, соңы жоқ, әзәли әрі мәңгі екендігін білу.
- Алла Тағаланың «атом» (жәуһәр, материя) немесе «дене» (жисм) яки «акциденция» (араз) емес екендігін білу.
- Алла Тағаланың белгілі бір тұста емес екендігін білу (яғни, жоғарыда, төменде, оң жақта, сол жақта деген сияқты тұстардың бірінде емес, Алланың тұсы жоқ, тарапы жоқ екендігін білу).
- Алла Тағаланың әлдебір мекенде орналаспағандығын білу (яғни, мекені жоқ екендігін білу).
- Алла Тағаланың барлық нәрсені көретіндігін білу.
- Және Алла Тағаланың жалғыз екендігін білу (ұқсасы, теңі, серігі, баласы, жәрдемшіс т.б. жоқ, ол - бір, жалғыз).
2) Екінші негіз: Алла Тағаланың сипаттарын тану. Бұның да іргесі он асылға негізделген:
- Алла Тағаланың тірі екендігін білу (Хаий).
- Алла Тағаланың білгір екендігін білу (әр нәрсені білуші Алим).
- Алла Тағаланың құдіретті екендігін білу (әр нәрсеге күші жетуші - Қадир).
- Алла Тағаланың ерік иесі екендігін білу (не істеймін десе де ырық өзінде, қалаған нәрсесін істеуші - Мурид).
- Алла Тағаланың естуші екендігін білу (әр нәрсені естуші Сәмиъ).
- Алла Тағаланың көруші екендігін білу (әр нәрсені көруші Бәсыйр).
- Алла Тағаланың сөйлеуші екендігін білу (мүтәкәллим).
- Алла Тағаланың айтқан нәрселерінің бәрі шын екендігін білу.
- Алла Тағаланың қандай да бір жаратылыстың ішіне енуден пәк екендігін білу. (Құлай Тағала еш нәрсеге енбейді, сондықтан еш нәрсеге тәңірлік сипат берілмейді).
- Алла Тағаланың сипаттарының да әзәли әрі мәңгі екендігін білу. (Әзәли - әзәлдан бар, кейіннен пайда болмаған-ауд.).
3) Үшінші негіз: Алла Тағаланың істерін тану. Бұның да іргесі мына он асылға негізделген:
- Пенделердің барлық іс-әрекеттерін жарататын Алла Тағала.
- Пенделердің істерінің пайда болуын қалау жөні - Алла Тағалаға тән, ал сол істерді істеу (кәсіптену) жөні - пендеге тән.
(Құдайдың бойға бітірген күш-қуатты пайдаланып, өз ықтиярымызбен орындаған іс-әрекетті кәләм ғылымында «кәсб» дейді. Ол іс-әрекетті жарататын - Алла тағала, оны «холқ» дейді). - Алла Тағала қалағанына үстемдік береді. (Алла Тағала жаратылыстарды әртүрлі дәрежеде жаратады және қалаған пендесіне байлықта болсын, күш-қуатта болсын үстемдік береді)
- Алла Тағала пенделеріне күші жетпейтін міндеттемелерді жүктеуде ерікті (алайда, өзінің пенделеріне деген мейірімділігінен оларға күші жетпейтін міндеттемелер жүктемеген).
- Алла Тағала кінәсіз пендені азаптау не азаптамауға ерікті (қаласа азаптайды, бірақ азабын күнәға белшесінен батып, тәубе етпей өліп кеткен және өлелгенше сенбей кәпір болып өткен пенделеріне әзірлеген).
- Алла Тағала (мұғтәзилиттер айтқандай) пенделеріне ең жақсысын жасауға міндетті емес (алайда ол не істесе де астарында пенделері үшін бір пайдасы жасырулы).
- Алла Тағалаға бір нәрсені істеу уәжіп емес, бірақ (пайғамбарлары мен кітаптары арқылы білдірген істерін істейді).
- Алла Тағала адамдарға пайғамбарлар жіберуге міндетті емес, ерікті. (Пайғамбарларды жібермеймін десе де өз еркі, бірақ пенделеріне деген мейірімдігінен кітаптар жіберіп, оны адамдарға түсіндірер, жол көрсетер пайғамбарлар жіберіп отырған).
- Мұхаммед пайғамбардың пайғамбарлығы - нақты, әрі ақиқат. Оның (с.а.у.) пайғамбар екендігі мұғжизалармен қуатталған. (Мұғжиза – әдеттегі табиғат заңдарына қарамақайшы келетін және пайғамбарлардан басқа ешкім істей алмайтын таңғажайып істер. Ислам дінінде мұғжиза көрсету - пайғамбардың пайғамбарлығының дәлелі).
4) Төртінші негіз: Жаратушы Алла Тағала мен Оның пайғамбарынан ғана есту мүмкін болған нәрселерге, яғни, «Сәмъияттарға» сену. Бұл мына он асылды растаудан тұрады:
- Өлгеннен кейін қайта тіріліп, махшар майданында жиналатындығымызға сену.
- Қабір азабының бар екендігіне сену.
- Қабірде Мүнкір-Нәкір періштелерінің сұрақ сұрайтындықтарына сену.
- Амал таразысына сену (істеген істерінің таразға тартылатындығына сену).
- Сырат көпіріне сену.
- Пейіш пен тозақтың жаратылғанына сену.
- Және «имамет» ахкамдарына сену. (яғни, мүміндердің халифаларына қатысты айтылған үкімдерге сену болса керек, мысалы, халифаның құрайштан болатындығы, басшының күнәсіз еместігі, басшыға жақсы нәрселерде бағыну керектігі т.б.).
Имам Ғазалидің «Раузату ат-Толибин» атты еңбегінен аударылды. Аударып, дайындаған: А. Қасым.