Біздің баршамыз өмірді жақсы көреміз  әрі барынша қуанышты  ұзақ өмір сүру үшін жас әрі жігерлі болғымыз келеді. Осы мақсатта адамдар әрдайым өмірді ұзартпаса да,  кем дегенде сапасын жақсартуға мүмкіндік беретін барлық әдістер мен жүйелерді жасаған.

Уақыт керуені алдыға жылжыған сайын адам өз денесінің үздіксіз жұмыс істейтін машина емес екендігін түсінеді әрі оған көмек керек. Бүгінгі таңда адамның  жасару мәселесімен  медицина ғылымы айналысады. Көпшілігіміз оны түсініп, барлық стандартты нұсқауларды білеміз, алайда,  олар қандай да бір себеппен сіздің нақтылы жағдайыңызға  көмектеспейтіндігі белгілі. Дегенмен, адамзаттың шынымен денені зақымдайтын және емдейтін толық жүйесі бар. Бұл Алланың жүйесі - Ислам. Ал бүгін біз сіздерге оның  шағын бөлігі туралы айтатын боламыз, ол - оразаның бірқатар өзгеше қырлары.

Ораза жайында қасиетті Құранда былайша баяндалады: "Білсеңдер сендер үшін ораза ұстауларың тағы жақсы"  (2:184).  «Білетіндер» (Ғалымдар) - оразаны тиісті мөлшерде түсініп, бағалайтын ғалымдар. Біз оның артықшылықтарын медициналық тұрғыдан талдаймыз. Ислам әлеміндегі әйгілі төрт мәзхабтың бірін қалаған көрнекті ғалым, ағартушы Имам Шафиғидің айтуынша: «Тек екі ғылым бар: діннің ғылымы және дененің ғылымы». Жалпы айтқанда, дін ғылымы рухани нәрселер  туралы айтады, ал дененің ғылымы материалдық игілік жайында баяндайды.

Сондықтан бізге адамның психологиясы мен физикалық жағдайын қамтитын  оразаның  медициналық пайдасын ғана бағалауға жеткілікті, ал содан кейін басқа артықшылықтары да айқындалады. Мәселен, оразаның ерекшелігі - дененің  жасаруы. Осыдан экономикалық және әлеуметтік пайдалары  ерекшеленеді.  Ораза адамдардың ауруханадағы мерзімін айтарлықтай қысқартады және олардың психикалық әрі  физикалық белсенділігін арттырады.

Тағамға қатысты медициналық зерттеулер бұл жөнінде жан-жақты дәлелдеген. Біз бұл мақалада қартаюға қарсы күресте оразаның тигізетін септігі жайында баяндаймыз.

Қартаюға қарсы күресте оразаның пайдасы қандай?

Бүгінде ғалымдар жасы ұлғайған  шақтағы зиянды жою жолдарын табуға тырысуда. Соңғы бірнеше он жылдықтар бойы бүкіл әлемнің дәрігерлері қартаю мәселелерін зерттеп жатыр. Қазірде біздің гендердің қартаю жылдамдығы мен сапасында маңызды рөл атқаратындығы айқындалды. Бірақ гендерде көп нәрсе түзетілмейді. Алайда сіз  өз рационыңызға  әсер етуіңіз мүмкін.

Басқаша айтқанда, біздің денсаулығымызға зиян келтірместен  қажетті өзгерістерге апаратын басқа нұсқа бар. Нәтижелері таңқаларлық: таблетка, инъекция немесе жанама әсерлері жоқ. Жалғыз сұрақ, сіз тамақтанасыз. Анығын  айтқанда,  жеуге болмайды. Шындығында - бұл ораза.

Заманауи медицина ғылымы ең бастысы сіз нені жеуді емес, қашан және қаншалықты жейтіндігіңізді түсіндіреді.  Бұл - оразаның негізгі қағидасы. Адамдар оразада  таң атқаннан  күн батқанға дейінгі аралықта  ішіп-жеуден тоқтатылады.

Көптеген жаңалықтар сияқты, қазіргі уақытта аштық пен ұзақ өмір сүру арасындағы байланыстың ашылуы кездейсоқ болды. Америкада 30-шы жылдары құрғақшылық болған кезде азық-түлік жеткіліксіз болып, бүкіл ел қиналды,  халықтың  орташа өмір сүру ұзақтығының төмендеуін болжау оңай болды. 

29-33-ке дейінгі ауыр жылдарда өмір сүрудің орташа ұзақтығы 6 жылға арта түсті. Батыс тұрғындары  осы таңғажайып фактіні 30-шы жылдарда Америка Құрама Штаттарында жүргізілген зерттеулерден түсінді. Корнелл университетінің азық-түлік мамандары жануарлармен жұмыс істеп, азық-түлік мөлшеріне қатаң шектеу қойып,  өмір сүру ұзақтығын арттырды әрі ол  айтарлықтай артып келеді. Сол кезеңде бірден егер адамдарға айтылған әдісті қолданылатын болса, тиімді  бола ма деген  сауал пайда болды.

Бұл ағылшындықтарды емдәм (диета) мен ұзақ өмір арасындағы қарым-қатынасқа қатысты маңызды зерттеулерді зерделеуге  шақырды. Алайда көп жылдар өткен соң ғана ғалымдар бұл сауалдың жауабына жақындады. Адамды зерттеудің заманауи әдістері калорияларды шектеу мен адамның өмір сүру ұзақтығы арасындағы байланысты түсінуге мүмкіндік берді.

Ғылымның алдыңғы қатарында Вашингтон университеті болды, онда емдәмнің көмегімен адам психологиясын қайта бағдарламалаумен айналысады. Психологиялық қатынасы бар арнайы емдәмнің үйлесімі соншалықты тиімді болғандықтан, ғалымдар өздерінің нәтижелеріне таң қалды. Мәселен, дәрігерлер күнделікті калорияларды шектейтін адамдардың тобын он жылдан аса қадағалап зерттеген,  олардың американдық немесе батыс тағамдарымен  әдеттегідей /шектеусіз/ тамақтанатын  ата-аналарынан немесе ағаларынан әлдеқайда ұзақ өмір сүретінін анықтады. Университет қызметкерлерінің бірі, профессор Луиджи Фонтано зерттеу нәтижесінде бұл құбылысты /асты шектеуді/ басқа түрге жататындығы туралы қорытындыға келді. Бұл өте маңызды мәлімдеме еді.

Оларға қандай нәрсе ықпал етеді? Біріншіден, олардың денесінің мүмкіндіктері. Ұзақ уақыт өмір сүру үшін ресми түрде күніне 2000 калориядан аз тұтыну ұсынылады. Осы адамдар күніне орташа есеппен 2 300 калория емес, орта есеппен 1900 қажет етеді. Олардың кейбіреулері әр түрлі тәттілер мен печенье түрінде тұтынады. Нәтижесінде, осындай емдәмді ұстанушылар жас көрінеді және өздерін жеңіл сезінеді. Олар өздерінің басқа құрдастарындай күш-жігер мен ауырлық, әлсіздік сезімінен зардап шекпейді.

Мысалы, тепе-теңдікті сақтау ішкі жағдаймен бақыланады әрі оны бағалау үшін бір аяққа тұруға тырысу жеткілікті. Жас келген сайын тепе-теңдікті ұстау қабілеті айтарлықтай нашарлайды. Жасыңыз 40-тан асқан болса, бөренені айналып өтуге тырысыңыз. Көпшілігі 2-3 қадамнан кейін құлайды. Орташа алғанда, 55 жастағы ер адам 8 секунд бойы бір аяқпен тұруы қажет. Сіздің қолыңыздан келсе,  оны қолданып көріңіз. 20 жастағы адам кемінде  бір аяғымен 20 секунд тұруы тиіс. Төмен калориялы емдәмді қатаң сақтаған адамдар оны қиындықсыз жасай алады, тіпті 50 жастан кейін де қиындықсыз бір аяқпен тұра алады екен.

Адамдағы майдың жоғары деңгейі неге қауіпті?

Екіншіден, холестеринді жақсы көретін басқа азаматтар кейбір морфологиялық ерекшеліктерімен ерекшеленеді. Мысалы, 50-55 жасында денелердегі майдың үлесі тек 11,5% құрайды.  Кімде 11%-ды көрсетсе, бұл суператлеттің көрсеткіші.

Ал 50-55 жастағы адамда майдың бұл өте төмен көрсеткіші. Кәдімгі адам үшін бұл жастағы майдың үлесі әлдеқайда жоғары - 27,1%. Яғни, қазіргі заманғы орташа статистикада адамның үштен бір майдан тұрады. Оның іштегі майының деңгейі шамамен 30% құрайды. Ал іштің майы адам өміріне үлкен зиян әкеледі. Майдың деңгейі неғұрлым жоғары болса, 2 типті қант диабеті, жүрек-қан тамырлары аурулары соғұрлым жоғары болады әрі бұл қатерлі ісік ауруының факторы. Сондықтан осы жастағы майдың мұндай көрсеткіші аталмыш дерттердің қаупін арттырады.

 Егер сізде осындай жағдайда болсаңыз, онда бұл - бір әрекет жасаудың, майдан арылудың уақыты келді деген белгі екендігін көрсетеді.

Қарапайым емдәм  адам ағзасының негізгі күйіне қалай әсер ететіні таңқаларлық жағдай. Осындай  емдәмді ұстанушылар СС-патологиясымен ауырып қалу қаупін тудырмайды, яғни олар инсульт, миокард инфарктісі немесе жүрек талмасына қауіп төндірмейді. Олардан миллиондаған адамның ішінен біреудің ғана  сырқаттану  қаупі бар. Атап айтқанда,  дамыған елдердегі 40% өлім-жітімге себеп болып отыр, бұл үш ауруға АҚШ, Ұлыбритания және Ресей де жақындады. Алайда  сіз осы  өмір салтын ұстана  алсаңыз, онда бір жыл ішінде сіз сау боласыз.

Азық-түлік пен денсаулықтың қарым-қатынасын түсіну кілті емдәмдер болды. Олар тек калорияларды шектемейді,                                                                          сондай-ақ адам психологиясын қайта бағдарламалап, оны шынымен жаңа көрініске айналдырады.

Адамның сапасына әсер ететін оразаның да ықпалы осындай.  Оның үстіне ораза күн сайын емес, жылына бір рет қана ұсталады. Яғни, циклдық және адам ағзасындағы барлық үдерістер  циклдік түрде жүреді. Бұл дегеніміз- ораза адам үшін физиологиялық болып табылады, яғни, олар үшін қарапайым деген сөз.

Заманауи адамның қарапайым өмір жолы өте жылдам қарқында оның денсаулығына зиян келтіреді, бірақ өмір бойы емдәммен жүру оңай шаруа емес.

Оразада  қарттық ауруының себебі болып табылатын жаман холестерин, триглицеридтер және қан қысымы төмендейді. Мұндай тамақтанудың тағы бір жағымды жаңалығы - ораза күнінен кейін адамдар сирек тамақтанады.  Адам оразада  200% калорияны жей алмайды. Аш құрсақ күнінде калорияның 110% -ын ғана пайдаланады екен. Осылайша, біз қартаю үдерісін қысқартып, түрлі жасқа байланысты аурулардың алдын аламыз. Айтылған үдеріс терең деңгейде өтеді.

Қандай тәжірибе жасалынды?

 Осындай мәселеде тышқандарға тәжірибе жасалынды. Әлемдегі ең танымал сарапшылардың бірі, профессор Вальтер Лонг қартаю мәселесін алдын алудың, тамақтану мен қартаюдың арасындағы байланысты шешуге бағытталған байланысты зерделеді. Оның бір жыныстағы,  бір жас пен түрдегі тышқандарға жүргізілген зерттеулері кішкентай тышқанның үлкенінен әлдеқайда ұзағырақ өмір сүретінін дәлелдеді. Ол барлық сүтқоректілердің  ұзақ өмір сүруі туралы жазба қалдырды. Ол калориялар мен өмір сүру ұзақтығы арасындағы байланыстың негізгі факторы болып табылады.

Адамның тамақтануына шектеу бар ма?

Біздің  рационымызда ИРФ-1 өндірісіне әсер ететін заттар бар. Бұл - ақуыздар. Егер біз көп ақуызды тұтынатын болсақ, онда жасушалар үнемі белсенді күйде жұмыс істейді. Бұл тәртіпте дененің қатерлі ісік пен қант диабетінің белгілі бір түрлеріне әсері әлдеқайда осал.

Жасушалар ағзаның зақымын қалпына келтіру үшін өте тез өседі. Мәселенің түп тамыры денені көңілді қалыптан  ДНҚ қалпына келтіруге көшіру болып табылады.

ИРФ-1 деңгейін қалай азайтуға болады? Калорияларды шектеу туралы мақалалар азық-түліктің мөлшерін шектеуге көмектеседі, бірақ жеткіліксіз. Калорияны азайтудан басқа, ақуызды тұтынуды азайту керек. Тек нөлге емес. Біз адамдардың көпшілігінің қолы жетпейтін белгілі бір критерийлерге сүйенуіміз керек. Және міндетті түрде емдәмге бармаңыз. Басқа тәсілі бар - аштық. Адам ашыққанда әсері тез және таңғажайып өткір. 24 сағаттық аштық тек глюкоза деңгейін және ИРФ-1 негізгі өсу гормонын төмендетеді. Бұған сену қиын, бірақ аштықтың бірнеше күндері денені сау күйіне қайтару үшін жеткілікті.

Ашығудың қандай пайдасы бар?

Жақсы нәтижеге қол жеткізу үшін кем дегенде екі айда бір рет ашығу  керек. Басқаша айтқанда, оразаның  жиілігі қажет. Екінші жағынан, бір күндік ораза көп күнгідей соншалықты нәтиже әкелмейді. Мысалы, үш күндік ашығудан кейін сіз қартаюға байланысты аурулармен күресудің қаупін азайтасыз. Қандағы қант қалыпты деңгейге дейін төмендейді,  ИФР-1 қалыпты жағдайға жақындайды.   

Айта кететіні, біздің денемізге қауіпсіз мерзімді әрі көп күндік аштық қажет. Содан кейін біз өзімізге қауіп төндірмей, осы шектеудің барлық артықшылықтарын ала аламыз. Ол-ораза. Бұл ғылымның тәжірибе арқылы ұзақ уақыт бойы тапқан барлық талаптары бар.

Өзіңіз төрелік етіңіз: ораза бір айға созылады, бірақ тек күн шыққанан күн батқанға дейін ішіп-жеуден тыйылуы тиіс. Осы мағынада ол бірде  оразада ашығып,  содан кейін тамақтанып, өзі шектейтін мерзімді емдәмге ұқсайды.  Алайда емдәмнің өзіндік элементтері бар, ал ораза  қатаң мағынадағы емдәм емес, ораза толық аштыққа негізделген.

Ашығудың импульсі денені қалыпты түрде қайтарады,  оның көп күндік әсері тұрақты нәтиже береді. Сонымен қатар, ораза  циклдік болып табылады, яғни, жыл сайынғы ай күнтізбесіне сай міндетті түрде жыл сайынғы биоритмдердің өзгеруін ескере отырып, күнтізбеге сәйкес ауысады.

Бұл оған үйренуге жол бермеуге және жыл бойына тұрақты әсер етуге көмектеседі (дененің жылдық ырғағын қалпына келтіреді). Яғни, қанның биохимиялық көрсеткіштері жылдың қалған барлық айларын тұрақтандырады.  Осы тұрғыда оразаның пайдасы бір жылға жалғасатындығы жөнінде  Алла Елшісінің(с.а.у.) хадисі де бар.

Сондықтан ораза аштықтың барлық артықшылықтарына ие, ол аштықтың әсерін төмендетпестен түнде жеуге мүмкіндік беретін азық-түліктерден бас тартатын жұмсақ әдіс. Осылайша, ораза массалар үшін игілікке тікелей жол деп саналады.

Мұсылмандардың ораза ұстауы биоритмнің бұзылуын қалпына келтіруге көмектесіп, иммунитетті жақсартады. Ораза - бұл жүйе, онда аштықпен емдеудің барлық элементтері қамтылған. Медицина ғылымының қазіргі заманауи үрдістері, емдәмге әрі аштыққа арналған мақсаттың бір бөлігі болып табылады.

Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.а.у.) былай деген: «Сенің дініңдегі ең жақсы нәрсе - оның жеңілдігі, ал ең жақсы ғибадат - дінді білу». Ораза күнделікті азық-түлік  емдәмінен және азық-түліктен басқа өздігінен бас тартумен қатар, оразаның мағынасын (оның білімін) түсіну оның орындалуына әкеледі.

Жаңадан  ораза ұстаушыларға әдетте алғашқы күні қиынырақ болатыны сөзсіз. Аштықтан емес, адам бұрын-соңды оны ұстамағандықтан.  Бұл- белгісіз қорқыныш. Бірте-бірте  ағзадаға глюкоза қорлары азаяды, ал адам әлсіздікті сезіне бастайды,ол-оразаның негізгі қиындықтары. Содан кейін ағза  майды азайта бастайды.  Осы уақытта  бауыр ИРФ-1 өндіруді тоқтатады, ал ми жасушаларды жөндеу тәртібіне ауыстырады. Жүректің метаболизмі жақсарады, қандағы қант деңгейі қалпына келеді, ИФР-1 азаяды, қандағы холестериннің жалпы мөлшері азаяды, бірақ бұл жақсы холестеринді арттырады. Егер сіз оразаны үнемі оны ұстап жүрсеңіз, онда ораза біздің жылдар бойы денемізге өзіміз келтірген зиянды біртіндеп түзейді. Осылайша, ораза кәрілік ауруларының алдын алатын қарапайым құрал ретінде қызмет  атқарады.

Өкінішке орай, біз жылдар өте келе бәріміз қартаямыз, оған қарсы ештеңе жасай алмаймыз. Сондықтан ораза 140 жасқа дейін өмір сүруге әрекеттену емес, тек ұзақ уақыт бойы денсаулықты түзету мен сақтаудың жолы.

Бүгінгі күні біздің қоғамда семіздік пен қант диабетінен көпшілік зардап шегуде. Біз жай ғана өзгерістер жасауымыз керек. Ораза-бұл шынымен де жасай алатын алғашқы пайдалы шара. Егер адамдар оразаның пайдасын білсе,  денсаулығын да жақсарта алады.

Ораза ұлт денсаулығын түбегейлі жақсартады. Тек бір рет оразаны тұтып, тексеріп көрген адам ешқашан бұрынғыдай болмайды. Ондағы ораза ұстау тәжірибесі де ең қызықты. Мысалы, сіз ораза ұстаған кезеңде аштықты сезінбейсіз, күн батқаннан кейін тамақ жей бастаған кезде  ғана психологиялық тұрғыдан жетіспегендігіңізді сезінесіз.

 Кәріліктің біз қорқатын тағы бір қыры-ол мидың қартаюы

   Ораза альцгеймер ауруының(қартайған кезде жадының жоғалуы) алдын алады. Адамдар арасында еске сақтау қабілетінің жоғалуы 50 мен 80 жас аралығында пайда болады екен. Егер тышқандардың тамағына глюкозаны қосса, оларды үйрету мәселесінің қиындығы мерзімінен  3-4 ай бұрын басталады. Мерзімді емдәм ми қызметін жақсартады. Неліктен? Ғалымдар ашыққан тышқандардың миын зерделегенде олардың миында жаңа жасушалардың пайда болғандығын айқындады. Аштықтың әсері жаңа нейрондар қатарының пайда болуына ықпал етеді.

Ми неліктен жаңа жасушаларды өндіреді?

Себебі, миды қоректендіруді қойған кезеңде жүзеге асады. Айтылмыш мәлімет эволюция тұрғысынан қарағанда ақылға қонымды дүние. Егер сізге тамақ жетпеген кезде аман қалу мақсатымен екі есе тиімді ойлай бастауыңыз қажет. Сіз өткен жолы қай жерде тағам болғандығын орынды еске сақтайсыз.

Ораза  адам миын қалай дамытады?

Ораза, аштық адам миын дамытады, сондай-ақ физикалық жаттығу бұлшықетті жаттықтырады. Басқаша сөзбен айтқанда,  күніне калорияны аз қолдану нәтижесіндегі аштық сізді ақылдырақ етеді. Ораза ешқандай дәрісіз аз ғана жеу арқылы өз денсаулығын жақсартудың ұтымды тәсілі. Жалпы 1,5 мың жылдықтарда қолданған тәжірибе бойынша оразаның қауіпсіздігі мен тиімділігі ұзақ мерзімде миллиондарға белгілі болды.

Ең бастысы - бұл игіліктің бастауы. Сөз соңында мынадай қорытындыға келеміз: ғалымдар аштықтың пайдасы жайында анықтаған сайын ораза жайында көбірек жазады. Осының нәтижесінде Исламның нағыз ғылым  мен өркениеттің қайнары  екендігін тағы да  айқындай түседі.