Әбульқасым әл-Асбәһәни өзінің «әт-Тәрғибу уәт-Тәрһиб» атты кітабында Әзіреті Әлиден (р.а.) риуаят етілген мына бір хадисті келтірген. Ол хадисте былай делінеді:
«Алла елшісі (ғалейһиссәләм): Мұсылманның мұсылманда отыз ақысы бар. Бұлар орындалмайынша немесе (бауыры тарапынан) кешірілмейінше (Алланың алдында) ақталып шығу жоқ», - деген. Мұсылманның отыз ақысы төмендегідей:
- Қателігін кешіру
- Жылағанда жұбату
- Айыбын жасыру
- Жаңсақтығын ғапу ету
- Қателігінің үзір-себебін қабыл етіп, кешіру
- Ол жайында ғайбат айтылғанда, тыңдамау (немесе рұқсат бермеу)
- Оған ақыл-кеңес айту, насихат айту
- Достық қарым-қатынасын үзбеу
- Ақысын жемеу
- Ауырғанда жағдайын сұрай бару
- Бақилық болғанда жаназасына қатысу
- Қонаққа шақырғанда бару
- Сыйлығын қабыл ету
- Теңдей дәрежеде қарым-қатынас жасасу
- Берген нығметіне рахмет айту
- Оған көркем түрде жәрдем беру
- Жұбайына бөтен ниетпен қараудан сақтану
- Қажет еткен нәрсесін беру
- Мәселелерінде араға түсіп жәрдем ету
- Түшкіргенде «ярхамукәллаһ» деу
- Адасқанда тура жолға салу
- Сәлеміне жауап қайыру (Сәлемін алу)
- Оған жақсы сөз айту
- Сый-сыяпатын жақсы түрде жүзеге асыру (сый қылсаң, сыпыра қыл)
- Анттарын растау
- Оның зұлымдық жасауына кедергі болу. Сондай-ақ, мазлұм (зұлымға ұшыраған кезінде) ақысын алу жолында жәрдем ету.
- Достық қарым-қатынасқа сызат түсірмеу
- Өзіне қалаған игілікті, оған да қалау
- Өзіне қаламаған жамандықты, оған да қаламау
- Тағдыр тәлкегінде қалдырмау.
Егер аталмыш ақыларының бірін орындамаса, тіпті, түшкірген кезде «тәшмит» айтуды (ярхамукаллаһ» деп айтуды) елемеген болса да, ол ақысы қиямет күні одан талап етіледі және ақысы алынып беріледі»[1].
[1] Имам Зайлаъи: «Насбур Риуая Тәхрижу Әхәдисиль Һидая» - Бәбуль Жана-из.
Абдусамат Қасым