Ортағасырлық дін ғалымы Абдуррахман ибн Әбил Хасан Ибн Жәузи (р.а.) өзінің еңбектерінің бірінде қызметке тұрған мұсылманға адал болуды ескертіп, былай дейді:

«Бұл насихат - өзін жақсы көретін әрбір қызметкерге: Алла Тағалаға және Ақырет күніне иман келтірген, өз ісіне аманатпен қарап, қоғамға пайдасын тигізуге шын ниетімен ұмтылатын, жақсылықтың дәнін егіп, игіліктің жемісін оратын, мақтауға ие болып, өзіне ұлы сауап жинайтын жанға арналады. Оған мына екі асыл хадисті есіне саламын:

Хадис

Ади ибн Әмира (оған Алла разы болсын)¹ былай дейді: «Мен Алла Елшісінің ﷺ былай дегенін естідім:

«Біз кімді бір іске тағайындасақ, ал ол бізден бір инені немесе одан да үлкен бір нәрсені жасырып қалса, бұл оның Қиямет күні өзімен бірге алып келетін заңсыз иемденген дүниесі (ғұлул) болмақ».

(Осы кезде) ансарлардан болған қара реңді кісі тұрып, – мен оны әлі де көріп тұрғандаймын, – былай деді: «Уа, Алланың Елшісі, маған тапсырған ісіңізді өзіңізге қайтарып алыңыз» деді. Пайғамбар ﷺ: «Саған не болды?» – деп сұрады. - «Сіздің былай, былай деп айтқаныңызды естідім», – деді. Сонда Пайғамбар ﷺ оған:

«Мен мұны қазір де айтамын: араларыңнан кімді бір іске тағайындасақ, оның азын да, көбін де (түгелдей) әкелсін. Оған одан не берілсе, соны алсын, ал неден тыйылса, содан бас тартсын» деді².

Аманатқа Адалдық – Иманның Айнасы

Ислам діні – адам өмірінің барлық саласын қамтитын кешенді жүйе. Оның ішінде еңбек пен сеніп тапсырылған қызметке адал болуға ерекше мән беріледі. Жоғарыда келтірілген Пайғамбарымыздың ﷺ хадисі – осы жауапкершіліктің қаншалықты маңызды екенін көрсететін жарқын мысал. Бұл хадис тек мемлекеттік қызметкерлерге ғана емес, өзіне сеніп тапсырылған кез келген іске жауапты әрбір адамға қарасты айтылған.

«Бір инедей нәрсе»: Кішкентай істің үлкен жауапкершілігі

Пайғамбарымыз ﷺ сөзінде «бір инені» мысал келтіруінің астарында терең мағына жатыр. Ине – өте арзан, көзге көрінбейтін ұсақ дүние. Алайда, хадисте тіпті осындай болмашы нәрсені жымқырып қалудың өзі ауыр күнә екені ескертілген. Бұл – аманатқа қиянат жасауда заттың құны немесе көлемі маңызды емес екенін білдіреді. Ең бастысы – сенімді аяққа таптау, жауапкершіліктен жалтару әрекетінің өзі.

Бүгінгі күнде бұл қағиданы жұмыс орнындағы кеңсе тауарларын жеке мақсатқа пайдаланудан бастап, ірі көлемдегі сыбайлас жемқорлыққа дейінгі барлық әрекетке қатысты деп түсінуге болады. Адамның қолына тапсырылған мүлік, болмашы қағаз бен қаламнан бастап, ірі қаржы мен билікке дейін – барлығы Алланың алдында сұралатын аманат. Соны ұмытпайық.

«Ғұлул» – Қияметтегі ауыр жүк

Хадисте қолданылған «ғұлул» сөзі – соғыс кезінде ортақ олжадан үлестірілмей тұрып, жасырын түрде ұрланған дүниені білдіреді. Бұл – Исламдағы ең ауыр күнәлардың бірі. Пайғамбарымыз ﷺ аманатқа қиянат жасауды осы «ғұлулмен» теңеп, оны жасаған адам Қиямет күні ұрлаған затын өзімен бірге көтеріп келетінін айтқан. Бұл – бүкіл адамзаттың алдындағы масқаралық пен ауыр азаптың белгісі. Бұл ескерту адамды кез келген заңсыздықтан қорқытып, тыйып тұруы тиіс.

Сахабаның тақуалығы – бізге үлгі

Осы хадисті естігенде ансарлардан шыққан бір сахабаның дереу орнынан тұрып, өзіне жүктелген қызметтен босатуды сұрауы – шынайы иман мен тақуалықтың (Алладан қорқу) озық үлгісі. Ол өзіне жүктелген жауапкершіліктің ауырлығын сезініп, оны дұрыс атқара алмай, Алланың алдында күнәһар болып қалудан қорықты. Ол билік пен қызметті артықшылық емес, ауыр сынақ деп қабылдады. Бұл оқиға бізге қызмет пен лауазымға ұмтылудан бұрын, оның жауапкершілігін сезіне білу керектігін үйретеді.

Толық есеп беру және адал табыс

Пайғамбарымыздың ﷺ соңғы сөзі – адал еңбектің формуласы іспетті: «Оның азын да, көбін де (түгелдей) әкелсін. Оған одан не берілсе, соны алсын, ал неден тыйылса, содан бас тартсын». Яғни, қызметкер өзіне сеніп тапсырылған барлық дүниеге толық есеп беруі керек. Оның табысы – тек ресми түрде, заңды жолмен белгіленген жалақысы немесе келісімге сай үлесі ғана. Одан тыс кез келген өзіне тиесілі емес нәрсені алу – харам әрі қиянат болып саналады.

Қорытынды

Адалдық – мұсылманның ажырамас сипаты. Аманатқа берік болу – тек діни міндет емес, сонымен қатар өркениетті қоғамның негізі. Егер әрбір қызметкер, мейлі ол басшы болсын, мейлі қатардағы жұмысшы болсын, өзіне тапсырылған «иненің» де сұрауы бар екенін сезінсе, қоғамдағы көптеген келеңсіздіктер, соның ішінде сыбайлас жемқорлық та тамырымен жойылар еді. Шынайы береке мен табыс – тек адалдықпен келеді.

Әлхамдулилләһи Раббиль аләмин!

Islam.kz

1Әмира: ... Әбу Зурара әл-Кинди, сахаба, Муауия ибн Әби Суфьян кезінде қайтыс болған.
2Сахих Мүслім: 1833.