- Құрметті Абдусамат мырза! Бүгінгі сұхбатымызды «қажет намазы» төңірегінде өрбітсек дейміз. Әуелгі сұрағым: Қажет намазы дегеніміз не?  Оның шариғаттағы үкімі қандай?

– Қажет намазы деп, өзінің де аты айтып тұрғандай, бір нәрсені қажет етіп тұрғанда, бір нәрсеге мұқтаж болып тұрғанда намаз оқып, АЛЛАдан алақан жайып сұрауды айтамыз. Мұның үкімі – мұстахаб. Қажет намазын оқу - Имам Тирмизидің  хадистер жинағында келтірілген мына риуаятқа сүйенеді: «Әлдекімнің Алладан немесе адамдардан сұрайтын қандай да бір қажеттілігі болып жатса, жақсылап дәрет алсын. Содан кейін екі рәкат намаз оқысын...» - делінеді хадисте[1].

- Қажет намазы не мақсатта оқылады?

– Хадисте «Алладан немесе адамдардан сұрайтын қандай да бір қажеттілігі болып жатса» делінген. Осыған қарағанда, қажет намазы қалап жүрген халал нәрселеріне қол жеткізу мақсатында оқылады. Мысалы, қайғы-мұңнан арылу, емтиханды ойдағыдай тапсырып, оқуға түсіп кету, үйлену, тұрмыс құру, немесе ауру сырқауынан айығып кету, сауда-саттығына береке сұрау деген сияқты мұқтаж болған дүниелерін намаз оқып Алладан тілеуіне болады. Нәпсіні тізгіндеуді, күнәлі істерге бармауды, тақуалығын арттыруды да тілесе артық етпейді. Алла тағала Құран Кәрімде: «Ей мүминдер! Сабыр мен намаз арқылы Алладан жәрдем тілеңдер. Шынында Алла сабырлылармен бірге!», – дейді[2]. Осы аятта да бір қажеттілік туғанда намаз оқу арқылы Алладан тілеумізді айтып отыр.

- Қажет намазы қанша ракағат:

- Қажет намазы екі ракағат немесе төрт ракағат яки он екі ракағат етіп оқуға болады. Бірақ ғалымдардың көпшілігінің тоқтамы бойынша, қажет намазы - екі ракағат. Бұған жоғарыдағы хадис дәлел. Дегенмен, кейбір айтылған риуаяттарға сүйене отырып оның төрт ракағат екендігі немесе он екі ракағат екендігі де айтылған. 

- Қажет намазында оқылатын арнайы сүрелер бар ма?

- Ханафи ғалымы Ибн Ғабидин р.а. (1783-1836 м.ж.) өзінің «раддуль Мухтар» атты еңбегінде Пайғамбарымыздан келген бір риуаятқа сүйне отырып, Құптан намазынанан кейін қажет намазын төрт ракағат оқығанда мына сүрелерді оқысын деген:

• Бірінші ракағатында - Фатихадан кейін үш рет аятуль курси.
• Екінші ракағатында - Фатихадан кейін бір рет ықылас сүресі.
• Үшінші ракағатында - Фатихадан кейін фалақ сүресі оқылады.
• Төртінші ракағатта - Фатихадан кейін бір мәрте нас сүресі 

Әйтсе де, аталмыш сүрелерді  білмеген кісі фатихадан кейін өзінің білген сүресін оқи береді.

- Қажет намазы қай уақытта оқылғаны дұрыс?

- Кей ғалымдарымыз құптан намазынан кейін оқылғанын жөн санайды (Ибн Ғабидин де соның ішінде). Алайда, бұл - міндетті түрде сол уақытта оқылсын деген сөз емес. Нәпіл намаздарды оқуға рұқсат етілген кез-келген уақытта оқыла береді.  

- Қажет намазы қалай орындалады?

- Ардақты Пайғамбарымыздың (с.а.у.) үйретуі бойынша:

• Қажет намазын оқитын кісі алдымен толыққанды дәрет алады.
• Одан кейін қажет намазын оқымаққа ниет етіп, екі немесе төрт рәкәғат әдеттегідей намаз оқиды.
• Екі жағына сәлем беріп, намазын аяқтағаннан сон «Әлхамдулиллаһи раббил ъаләмин» деп Аллаға мақтау айтады.
• Пайғамбарымызға салауат айтады.
• Салауаттан кейін қажет намазының дұғасын оқиды:   

لاَ اِلَهَ الاَّ اللهُ الْحَلِيمُ الْكَريمُ سُبْحَانَ اللهِ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظيمِ الْحَمْدُ لِلهِ رَبِّ الْعالَمِين اَسْئَلُكَ مُوجِباتِ رَحْمَتِكَ وَ عَزَآئِمَ مَغْفِرَتِكَ وَ الْغَنيمَةَ مِنْ كُلِّ بِرٍّ وَ السَّلامَةَ مِنْ كُلِّ اِثْمٍ لاَ تَدَعْ لي ذَنْباً الاَّ غَفَرْتَهُ وَ لا هَمّاً إلاَّ فَرَّجْتَهُ وَ لاَ حاجَةًَ هِىَ لَكَ رِضاً قَضَيْتَها يآ اَرْحَمَ الرَّاحِمينَ

 «Ләә иләһә иллал-лоһул-халимул-кәрим. Субхан-Аллаһи Раббил-а’ршил-а’зим. Әл-хәмду лилләһи раббил-а’ламин. Әсәлукә мужибаати рахматика уә азаимә мағфиратикә уәл-ғанимәтә мин кули биррин уәс-сәләәматә мин кулли исмин ләә тәда’ ли зәнбән иллә ғафәртәһ уә ләә һәммән иллә фәррәжтәһ, уә ләә хәәжәтән һиә ләкә ридан иллә қадайтәһә иәә әр-рахамәр-рәхимиин».

Мағынасы: «Халим (биязы) әрі Жомарт Алладан басқа құдай жоқ. Ұлы арштың    Раббы Алла барлық кемшіліктерден пәк. Хамд пен мадақ әлемдердің Раббы Аллаға ғана тән. Уа Аллаһым! Рақымдылығың қажет еттірген нәрселеріңді, ап-анық кешіріміңді, әрбір жақсылыққа жеткізуіңді, әрбір күнәдан алыстатуыңды сенен тілеймін. Күнәларымды кешір! Қайғы-мұңымнан арылт! Ризалығыңа лайық қажеттілігімді бер. Ей, рақымдылардың Рақымдысы, Аллаһым!»[3]

Қажет дұғасынан кейін: Алладан сұрағысы келген тілегін сұрайды.

• ЕСКЕРТУ: Аллаға жасаған дұғасының қабыл болатынына іштей сенуі шарт. Қабыл болмайтын шығар деген күмән болмауы тиіс. Өйткені ардақты Алла елшісі дұға еткеннен кейін дұғаның қабыл болатынына іштей сенуді үйретіп, «дұғам қабыл болмай жатыр» деп асығудан тыйған.  

- Сұрақтарымызға жауап бергеніңізге рахмет! Отбасыңызға амандық, деніңізге саулық, жұмысыңызға береке тілейміз!

Сұхбаттасқан Ерболат Айтбайұлы