Рухтың бір денеден екінші денеге өтуі ғылымда «реенкорнация» немесе «тәнасұх» (ислами)  деп ата­лады. Бұл жаңсақ наным-сенім бойынша, рух қонған денелердің барлығы оның сыртқы шапаны іспетті. Өмір − үлкен мектеп. Бұл өмірге қайта келіп, кем-кетігіңді толықтыруға болады. Рух өзінің кемел дәрежесіне жеткенше денеден-денеге өтіп, үлкен мектепті тәмамдайды екен.

Бұл сенімнің негізінде өлімнен қорқу, жер бетінде мәңгі өмір сүруге деген құштарлық, дүниеде кездесетін жаманшылықтарды өзінше түсіндіру сияқты психологиялық себептер жатыр. Яғни, өлуді қаламайтын адамдар бұл сенім арқылы өздерінің мәңгілік өмір сүруге деген құштарлықтарын қанағаттандырмақ болған.

Реенкорнация сенімінің нақты қай жерде бастау алғаны белгісіз. Кейбір деректер бойынша, бұл көзқарас көне Мысырдан бастау алған. Тарихшы Ге­родот та осыны мақұлдаған. Өйткені, көне Мысырда өлген адамның жаны жануарлардың, әсіресе, құс не­месе жыланның денесіне өтіп, сол жерде өмірін жалғастырады-мыс деген наным болған. Ежерлгі мысырлықтар дене өле сала, рух құрлықта болсын, мейлі суда болсын бірнеше жан-жануардың денесін аралағаннан кейін қайта айналып адам денесіне қонады деген пікірге сенген. Перғауындар заманында Пирамидалардың салынуына да осы бір түсініктің ықпал еткені мәлім. 

Ал басқа дерек көздеріне сүйенсек, бұл жалған сенім Мысырда ғылыммен айналысқан Пифагор арқылы гректерге, осылайша батыс әлеміне жеткен.

Шығыста тәнасұх сенімінің ең көп тараған жері –Үндістан. Ганга және Сент өзендерінің бойында өмір сүрген тұрғындар адам өлгеннен кейін жаны құсқа барып қонады, сол арқылы тіршілігін үзбейді деген пікірге иланған.

Бұл сенім түрлі қоғам мен мәдениеттердің ерекшеліктеріне, уақыттың өтуіне қарай әр түрлі сипат алып, өзгерістерге ұшырап отырған. Сондықтан бұл жалған көзқарас көне Греция, Мысыр, Үндістан, Қытай, Иран елдерінде әр түрлі. Айталық, тәнасұх пікірі Үндістанда жалпыға ортақ кейіпте болса, Будда мен Брахман діндерінде аңыз ретінде сипатталады. Тіпті мынадай ой қалыптасқан: «Тазарған күнәсіз рухтар Нирванаға қол жеткізеді, ал күнәһар рухтар болса, тазарғанға дейін аңдар мен айуандардың денелерінде көшіп жүреді».

Көне мысырлықтар реенкорнацияны адамнан жануарға, жануардан қайтадан адамға өту деп түсінген.

Иранда болса, тәнасұх мәселесі пәлсападан гөрі діни негізде қолға алынған. Бұл пікірді Зороастризм мен Мәздақы секілді діни топтар арасынан қолдағандар да шыққан. Көнеден келе жатқан бұл жарамсақ пәлсапа Иранда Ғұлат секілді кейбір Шиилік ағымдарға да араласқан.[1]

Жинақтап айтар болсақ реенкорнацияның  негізгі басты-басты сенімдері мыналар:

1. Рухтар бір денеден екінші денеге мәңгілік өтіп жүре береді. Буддада кемелденген рухтар «Нирванаға» жетеді.
2. Адам үшін жұмақ пен тозақ ақыретте емес, осы дүниеде әр түрлі денелерде болады. Олардың түсінігінше, Жұмақ – бұл дүниеге сау-саламат, қуанышты әрі бай болып келіп, рахаттанып өмір сүру болса, Тозақ – ауру-сырқау, мүгедек, жетім болып келіп, қиналып, бар ауыртпалықтарды бастан кешу ғана. Қиямет – кісінің өлімі, қабір – ана жатыры, ал өлгеннен кейін қайта тірілу болса, тенасұх жолымен қайтадан дүниеге келуді білдіреді.
3. Жақсы іс істегендер келесі келулерінде әдемі, сұлу денелерде, ал жамандық істегендер жағымсыз  денелерде келеді. Жаман адамдар жазаларын түрлі жан-жануар, өсімдік және жансыз нәрселерге көшу арқылы тартады.
4. Адам және барлық жан-жануарлар – жауапкершілік иелері. Яғни, Алланың бұйрықтарын орындауға міндетті. Жан-жануарлармен қоса барлық жан иелеріне пайғамбар келген әрі келуде.

Реенкорнация сенімінің исламдағы негізгі ұстанымдарға және жалпы қисынға қайшы жақтары төмендегідей

1. Ислам діні бойынша әрбір адам жеке өзінің өмірінен, істеген істерінен жауапқа тартылады. Ал  мыңдаған денеге кіріп шыққан рух – біреуінде жақсы, екіншісінде жаман, үшіншісінде тағы жақсы болды делік. Сонда ол қай денеде атқарған істері бойынша сұраққа тартылады?
2. Ислам діні және басқа да Құдайылық діндер бойынша, адамдардың барлығы мына дүниеде істеген әрбір ісінің қарымын ана дүниеде алады. Ал енді бір денеде істеген жаманшылығы мен жақсылығының қарымын алу үшін екінші бір денеге кіретін болса, онда тозақ пен жәннат кім үшін? Ана дүние адам рухының рахатқа бөленіп, байыз табатын – Жәннат мекені болмаса денеден-денеге өтіп рухани тазарудың қандай пайдасы бар?
3. Денеден-денеге өткен сайын рухтың сатылай жоғарылап тазара түсетіндігі айтылады. Егер шыны­мен-ақ адам рухы бір денеден екінші бір денеге көшу арқылы тазарып отыратын болса, адамзаттың жағдайы қазіргідей болмас еді ғой. Миллиондаған  жылдан бері мыңдаған денелерге кіріп-шығып жүрген адам рух­тары тазарған сайын тазарып, күллі пендешілікден арылып, жалпы әлем мейірімділік пен бейбітшіліктің, адамгершіліктің шуағына шомуға тиіс еді. Алайда, қазіргі таңда әлемде керісінше соғыс, қатігездік, зұлымдық, зинақорлық, ішімдікке салыну, өзімшілдік, жалпы рухани аштық күннен-күнге арта түсуде.
4. Рухтың денеден денеге өту сенімі ақыл-ой, қисынға да сай келмеуде. Өйткені, егер ондай көзқарастың шынайы өмірдегі ғылыми астары қалың болса, онда ол бүкіл адамзат баласына ортақ болуы қажет еді. Айталық, әркім-ақ әуелгі денелерін, бастан өткен оқиғаларын еміс-еміс еске түсіре алуы керек еді. Алайда, бірнеше жас балалар мен психопаттардың және кейбір адамдардың гипноз кезінде айтқан сандырақ әңгімелерінен басқа ешкім бұл турасында жақ ашпауда. Осы уақытқа дейін басқа денелерде өмір сүргендіктерін айтып келген алты-жеті жастағы үш-төрт кішкене баланың сөздері құқықтық әрі ғылыми тұрғыдан ешқандай дәлел бола алмайды. Өйткені, әлі қиял мен шындықты ажырата алмайтын кішкене жастағы балалардың бөгде біреулердің психологиялық ықпалынан шыға алмауы әбден мүмкін. Реенкорнацияшылардың мықты дәлелі – әр нәрсенің басын бір шала әңгімелеген осы балалар ғана.  Психопаттарға келсек, бұлардың ақыл-есінде ақау болғандықтан, айтқан сөздерінде де қарама-қайшылықтар жиі ұшырасуда. Дәрігерлік емге зәру бұл кісілердің айтқан уәжіне тоқтау, сірә, ақыл-есі бүтін адамға жараса қоймас. Сондықтан бұлардың айтқандары да құқықтық тұрғыдан дәлел бола ал­майды. Ал кейбір адамдардың гипноз сеансы кезінде ес-түссіз жағдайда гипноздаушы адамдардың ықпалымен өткен өмірлеріне байланысты айтқан әңгімелері реенкорнацияның шындығына қалайша ғылыми дәлел бола алмақ? Неліктен барлық психиатр­лар реенкорнация сенімін қолдаушылар сияқты гипноз кезінде айтылған сандырақтарды реенкорнация сеніміне дәлел ретінде қарамауда? Керісінше, барлық психиатрлар бұл адамдарды психологиялық (dissosyetif бұзылу) ауруға ұшыраған деп, ренкорнацишылардың дәлелін бірауыздан жоққа шығаруда.
5. «Рухтар өткен өмірлерін неге естеріне түсіре алмайды?» деген сауалымызға бұл сенімнің жақтаушылары адам үшін өткен өмірлерін білмеулері тиімді деп, мынандай дәлелі әлсіз мысалды алға тар­тады:  «Өткен өмірлерінде араларында келеңсіз жайттар болып, бір-бірімен дұшпан болған екі ағайынды екінші өмірлерінде де бір шаңырақтың ас­тында дүниеге келулері мүмкін. Мұндай жағдайда олардың бұрынғы өмірлерін білулері олардың бұрынғы дұшпандықтарын естеріне түсіріп, ыза-кек, дұшпандықтарын қоздыра түсуі мүмкін. Сондықтан бұрынғы өмірлерін естеріне түсіре алмаулары олар үшін әлдеқайда тиімді». Берілген бұл жауаптарына қанағаттану әсте мүмкін емес. Себебі, өткен  өмірлеріндегі қателіктерін білмейтін адамдардың қазіргі өмірлерінде сол жіберген қателіктерін түсініп, түзетуі мүмкін бе? Ендеше, өткен өмірлеріндегі қателіктерін білмеген адамдардың сол жіберген қателіктерін түзету үшін мына дүниеге қайта келулерінде қандай мән бар? Өткен қателерін мүлдем білмейтін адамдардың қайтадан сол қателерге ұрынбауына кім кепіл?
6. Егер реенкорнацияшылардың айтқанындай адамдардың рухы жан-жануар, өсімдіктерге, сосын өсімдіктерден қайта адамға өте беретін болса, бұрынғы өмірлерінде адам болған қазіргі триллиондаған жан-жануарлар мен өсімдіктерде неліктен адамның кейбір ерекшеліктері мен оған тән іс-әрекеттері қылаң бермейді?
7. Бұл сенім адамдардың арасындағы қарым-қатынасқа да психологиялық тұрғыдан кері әсерін тигізері сөзсіз. Жаңа туған пәк сәбидің денесінде мына дүниеге сан рет келіп, әр түрлі істерді жасаған – қария рух жатқандықтан ата-ана жаңа туған сәбилерін құшақтап тұрып: «бұл сәби кезінде қандай күнәлар мен қылмыстарды жасады екен» деген үрейлі ойға батып, өз сәбилерінен өздері қорқып, бойларын балаға деген сүйіспеншіліктен гөрі суық сезім билеуі әбден мүмкін.
8. Реенкорнация сеніміндегідей егер рух бұрынғы өмірлеріндегі кейбір қабілеттері мен жеткен жетістіктерін басқа денеге қайта қонған кезде бірге ала келетін болса, неліктен жаңа туға сәбиді оқытып, тәлім-тәрбие беріп, өте қарапайым нәрселердің өзін қайыра үйретуге мәжбүрміз? Әлемде неліктен баланың өмір сахнасына дайындалуы үшін қыруар қаржы жұмсалуда?
9. Реенкорнация сенімі бойынша рухтар бірнеше рет келіп, кемелдену дәрежесіне жеткеннен кейін бұл дүниеден мүлдем келмеске кетеді. Будда діні бойынша «Нирванаға» жетеді. Ал енді миллондаған жылдан бері көптеген рухтар кемелденіп, мына дүниені тәрк етіп келмеске кеткені рас болса, жер бетіндегі  адамдардың саны ғасырдан ғасырға азаюға тиіс еді ғой.  Алайда, жер бетіндегі адамдардың саны керісінше күннен-күнге арта түсуде.
10. Мына дүниеде берілген бір ғана шектеулі өмірде адам баласының рухани кемелдікке жетуіне толық мүмкіндігі бар. Ислам тарихында исламды қабылдамай тұрып пұтқа табынып, өз қыздарын өз қолдарымен аяусыз өлтіріп, зұлымдыққа белшесінен батқан көптеген жандар Ұлы Жаратушыға иман етіп, Құран қағидаларын ұстанғаннан кейін жалпы адамзатқа үлгі боларлық кемел тұлғаларға айналғаны баршаға мәлім. Олай болса, рухани жетілу үшін біресе адамның, біресе өсімдік, жан-жануардың денелеріне сан рет кіріп-шығудың қандай қажеттілігі бар? Тіпті, реенкорнация сенімі адамдарды рухани жетілдіру бы­лай тұрсын, керісінше, мінез-құлқының құлдырап, адами қасиеттерден ажырауына әкеліп соғады. Себебі, бұл сенімге иланған адам «мына дүниеге мыңдаған рет келіп, өзімді түзетіп, кемелденуіме әбден мүмкіндігім бар» деп пайымдағандықтан небір сорақы іс-әрекеттерге баруы ғажап емес. Ал, керісінше, өмірге бір-ақ рет келіп, барлық істеген іс-әрекеттері бойынша ана дүниеде есепке тартылатынына иланған адам ру­хани жетілуге бар ынта-шынтасымен ұмтылары сөзсіз. Өйткені, ондай сенімдегі адам үшін мына дүниеге қайта келіп, қатесін түзету мүмкіншілігі жоқ.[2]
11. «Өткен өмірде болған Маркс, Андрей, Григорий сияқты мүлде танымайтын адамдардың істеген күнәларының салдарынан неліктен мен осы өмірімде жапа шегіп, қиыншылықтарға душар болуым керек?  Еміс-еміс болса да есімде жоқ алдыңғы өмірдің күнәсін неліктен мен арқалауым керек? Алғашқы өмірім мен күнәларым кіммен басталды және қашан басталды?» сияқты сұрақтарға қанағаттанарлық жауап табу мүмкін емес.Құранда: «Ешкім ешкімнің күнәсін арқаламайды. Ақырында барлықтарыңның қайтар жері – Раббыларың болады. Сөйтіп, Ол сендерге не істегендерің жайлы толық хабар береді. Шүбәсіз, ол жүректеріңдегіні толық білуші»[3] делінген.
12. Реенкорнация сенімі бойынша, рухтардың барлығы әзәли, яғни, бастауы жоқ, жаратылмаған. Ал ислам діні бойынша әзәли – барлығының бас­тауы жоқ, жаратылмаған, ол тек қана – Ұлы Жара­тушы Алла Тағала. Оның әзәлилігінің жанында екінші бір әзәли болмыс жоқ әрі бола да алмайды.

Түйін:

Бұл сенім ислам сеніміне, тіпті, басқа да бұрынғы Құдайлық діндердегі жәнннат-тозақ сеніміне тікелей қайшы. Өйткені, исламда әрбір адамға жеке рух берілген. Әрбір кісі бұл дүниеде атқарған жақсы-жа­ман ісіне қарай ақыретте Хақ алдында есепке тарты­лып, жәннатта сый-сыяпатын яки тозақта жазасын тартады. Көз жұмған адам екінші рет мына дүниеге сынақ үшін қайта келе алмайды.

Құранда: «Олардың әрбіріне өлім келген сәтте: «Раббым! Мені дүниеге қайтар! Мүмкін мен дүниеге барып жақсы іс істермін»-(деп жалынады) Әсте олай емес. Рас, бұл олардың айтқан бос сөздері ғана. Өйткені, олардың артында қайта тірілетін күнге дейін бөгет бар» [4]- делінсе, басқа бір аятта: «Олар (кәпірлер) сол жерде (тозақта) жәрдем сұрап былай деп шыңғырады: «Ей, ұлы Раббымыз! Бізді мына жерден дүниеге қайтадан шығара гөр! Біз бұрыңғы істеген істерімізден басқа салих, ізгі амалдар істейік». (Алла Тағала оларға былай деп жауап береді:) Біз сендерге түсініп, ғибрат алатын адамның өміріндей мерзім бермедік пе? Әрі сендерге пайғамбар да келіп ескертті. Олай болса, азаптарыңды татыңдар! Залымдарға ешқандай көмекші жоқ»[5].

Реенкорнация пікірі көне қауымдарда қате, жаңсақ сенім күйінде жалғаса келді. Қазіргі таңда бұл сенім кейбір адамдардың денесіне енген жын-шайтандардың олардың жүрек пен ақылдарына тікелей әсер етіп, өктемдік етуінің салдарынан болуы бек мүмкін.  Пайғамбарымыздың хадисінде: «шайтан адам баласының қан тамырында жүреді» делінеді емес пе? Ендеше, жын-шайтан адам баласының жүрегі мен ақылына тікелей әсер етуі арқылы реенкорнация сияқты еш негізі жоқ нәрсені  бардай етіп көрсетуде.

Алла тағала Құранда: «Маған дұға етіңдер, сендерге жауап беремін» деп, құлдарының дұғаларын қабыл ететіндігін айтқан. Алайда, біздің жасаған дұға, тілектеріміз көбінесе қабыл болмайды. Мұны қалай түсінуге болады?

Иә, Құранның «Ғафир» сүресінің 60-аятында Алла Тағаланың «маған дұға етіңдер, сендерге жауап беремін» деген уәдесі бар. Алла Тағала құлдарының жасаған барлық дұғаларына жауап беруші. Алайда,  дұғаға жауап беру бір бөлек те, оны қабыл алу бір басқа. Аятта Алла Тағала өзіне жасалған барлық дұға-тілектерге жауап беретінін айтуда. Ал дұғада сұралған нәрсенің беріліп-берілмеуі яғни тілектің қабыл болып-болмауы Алла Тағаланың хикметі мен қалауына қарай жүзеге асады. Қарапайым бір мысал келтіре кетейік, бір сырқат адам дәрігерді көмекке шақырса, дәрігер оған «иә, не болды, не сұрайсың?» деп, оның шақыруына ілтипат білдіріп жауап береді. Бірақ, дәрігер сырқаттың өзі сұраған барлық дәрі-дәрмегін дереу бере салмайды. Ауруын қарағаннан кейін, оның сұраған дәрісі шынымен-ақ ауруына шипалы болса ғана береді. Сұраған дәрісі ауруына, яки басқа бір ағзасына кері әсерін тигізер болса, ол дәрінің орнына басқа бір шипалы  дәрі беруі мүмкін. 

Міне, дәл осы тәрізді Ұлы Жаратушымыз да құлдарының барлық жасаған мінәжат, дұға-тілектеріне жауап береді. Бірақ сұралғанның бәрін қабыл ала бермейді. Себебі, біз көбіне мына пәни дүниенің өткінші пайдасын ғана күйттеп,  мәңгілік дүниемізге кері әсері тиер нәрсені сұраймыз. Сұраған нәрсеміз кейбір жалған сезімдеріміздің яки асығыс қабылдаған шешіміміздің нәтижесі болуы ықтимал. Кейбір жақсылық деп пайымдаған нәрселеріміз біз үшін аяғында жамандық болуы мүмкін.

Құранда: «Жек көрген нәрселерің сендер үшін қайырлы болуы мүмкін. Ал жақсы көрген нәрселерің сендер үшін жаман болуы мүмкін. Алла біледі, сендер білмейсіңдер»[6] делінеді. Сондықтан кейбір сұраған нәрселеріміз берілмеген жағдайда дұғам қабыл болмады дегеннен гөрі, тілегімнің орындалмауы мен үшін қайырлы шығар деп Жаратқанның жазғанына риза болған жөн.

 Кейде асығыстық жасап, әлі пісіп жетілмеген нәрселерді уақыты келмей жатып шикілей жинап алуды қалаймыз. Алла Тағала осындай көңілі мен сезімдеріне ұнамды әр нәрсені сұрай беретін құлына ненің керекті, ненің қажетсіз, дүниесі мен ақыретіне қай нәрсенің пайдалы, қайсысының зиянды екенінін жақсы білгендіктен, оның тілегін Өзінің хикметіне қарай береді яки сұрағанынан да абзалын нәсіп етеді. Мысалы, біреу Алла Тағаладан ер бала тілеуі мүмкін.  Ал Алла Тағала оған қатардағы қарапайым ер баладан да қайырлы қыз бала нәсіп етуі мүмкін. Имранның әйелі Жаратушыдан ұл бала тілейді. Алайда, Ұлы Жаратқан оған ұл баладан да қайырлы қыз сыйлайды. Олай дейтініміз, ол болашақ Иса пайғамбарды дүниеге әкелетін Мәриям анамызды босанған болатын.

Дұғаның негізгі мақсаты – ғибадат пен құлшылық. Сондықтан кейде оның қарымы ақыретте сауап ретінде беріледі. Дұға жасаған құл өзінің әлсіздігін, мұқтаждығын мойындап, Жаратушысының өзінің сол мұқтаждығын көріп, дұғасын естіп тұрғандығына кәміл сенгендіктен, иман дәрежесі арта түседі. Әрі бүкіл әлемді құдірет қолында ұстаған Ұлы Сүйенішті паналағандықтан, құлазыған көңілі байыз табады. Құл дұға жасаған уақытта өзінің әлсіздігін, әлжуаздығын, ал Жаратушысының құдіреттілігін түсінгендіктен,  оның өзі бір ғибадат. Кез-келген ғибадатта осы мағыналар көрініс береді емес пе? Мысалы, құл басын сәждеге қойған уақытта өзінің төмен, әлсіз екенін іс жүзінде көрсетіп, ал Алла Тағаланың құдіретті, ұлы екенін паш етеді.  Пайғамбарымыз хадисінде: «Дұға – ғибадаттың мәйегі» деген.[7] Ендеше, дұға жеке басына құлшылық саналғандықтан, оның негізгі жемісі мен қарымы ақыретте берілмек.

Дұғаның қабыл болуы үшін мына дүниенің өзіндік заңдары мен себептерін ешбір ақаусыз атқаруымыз қажет. Дұғаның өзі екіге бөлінеді. Біріншісі «фиғли дұға». Яғни, өзіміздің ісіміз арқылы Ұлы Жаратушыдан тілеу. Мысалы, жер жыртып, дән сеуіп, оны жаз бойы суғарып, оның өсіп-жетілуі үшін керекті барлық іс-шараларды атқару. Мұндай дұға Алла Тағаланың қойған заңдары мен себептерін орындау арқылы жүзеге асатындықтан көбіне қабыл болады. Ал екінші дұға «қаули дұға» – сөзбен не жүрекпен тілеу арқылы болатын дұға. Қаули дұға мен қатар фиғли дұға жасалуы керек. Іс істемей жатып жасаған барлық дұғаларды Алла Тағала қабыл ала беретін болса, елдің  бәрі жатып-ішер жалқауға айналар еді. Ал Алла Тағала құлдарының жалқау болуын, әлбетте, қаламайды.

Сондай-ақ, жасаған әрбір дұғамызды Алла Тағала қабыл ала беретін болса, дүниедегі тепе-теңдік бұзылар еді. Мысалы, жұрттың көпшілігі бай болуды, бастық болып, мөр басуды қалағандықтан, олардың осы тілектерінің бәрі қабыл болар болса, жұмысты кім істеп, кім-кімге басшы болмақ?

Пайғамбарымыз (с.а.у.) бір хадисінде былай дейді: «Алла Тағала өзінен тілек тілеген барлық адамның дұғасына жауап береді. Оның құлдарының дұғаларына жауап беруі – дұға жасаған адамға сұрағанын беруі арқылы, яки дұғасының сауабын ақыретке жинауы немесе тілеген тілегінің көлемінде күнәсінің кешіруі арқылы жүзеге асады.[8] Бірақ кісі күнә нәрсені тілемесе немесе туысқандық қатынастың бұзылуын сұрамаса әрі жасаған дұғам қабыл болмады деп асығыстық жасамаса болғаны.[9]

Дұғалардың қабыл болуының басқа да шарттары бар. Мысалы, дұғаны ықыласпен жасау, ешбір харам аспен қоректенбеу сияқты.

Пайғамбарымыз (с.а.у.) бір хадисінде «Адамдар дұғам қабыл болмайды деп шағым жасайды. Алайда, оның ішкен-жегені, киген киімі харам болса, дұғасы қалай қабыл болсын?»[10] десе, басқа бір хадисінде: «Біліп қойыңдар! Алла Тағала құлықсыз жүрекпен жасалған дұғаны қабыл етпейді»[11] деген.

Жалпы пайғамбарлардың саны қанша? Әйел затынан неге пайғамбар келмеген?

Жер жүзіне көптеген пайғамбарлар келген. Пайғамбарымыздың бір хадисінде жалпы пайғамбарлардың саны жайлы 124 мың делінсе, басқа бір хадисте 224 мың делінуде. Бірақ, бұл хадистердің әлсіз хадистердің қатарына жататынын да естен шығармағанымыз жөн. Сондықтан жалпы жер бетіне жіберілген пайғамбарлардың нақты саны бізге беймәлім. Құранда жиырма сегіз пайғамбардың аты аталғанымен үшеуінің пайғамбар болып-болмауына қатысты ғалымдар арасында әр түрлі пікірлер бар. Пайғамбарлар тек қана араб түбегіне келмеген. Барлық жерге, әр түрлі қауымдарға арнайы пайғамбарлар жіберілген. Адамзаттың жаратылу мақсаты «Ұлы Жаратушыны тану, оған ғибадат етіп, өзіне жүктелген төл міндетін түсіну» сияқты күрделі тақырыптар болғандықтан, бұларды түсіндіру үшін адамзатқа пайғамбардың жіберілуі үлкен қажеттілік. Себебі, жаратылыстағы осы ұлы мақсатты адам баласының жалаң ақылымен қатесіз тауып, хақ пен нахақты уахидің көмегінсіз ажыратып түсінуі әсте мүмкін емес. Адамның бүгін тура дегені ертең қате шығып жататындығы да, міне, сондықтан.

«Исра» сүресінде былай делінеді: «Біз пайғамбар жібермейінше (ешбір қауымды) азаптаушы емеспіз»[12]. Яғни, пайғамбар жіберілмеген қауымдарды азаптау – Ұлы жаратушының шексіз рақымдылығына қайшы. Алла Тағала арғы дүниеде әрбір жаманшылықтың есебін алып, күллі ізгіліктің сый-сыяпат, қарымын беретін болғандықтан, барша адамзатқа арнайы пайғамбар жіберген. Құранда:

 «Ескертуші пайғамбар келмеген ешбір үмбет жоқ»[13] -делінеді. Демек, Адам атадан бастап көптеген елшілер пайғамбарлық міндетімен жер бетін нұрландырып, адамзатқа ақиқаттың пердесін ашып отырған. Кейбір зерттеушілердің сөзіне құлақ салсақ,  Африканың мәдениеттен, білімнен бейхабар, тіпті араларындағы кәрі кісілердің етін жеуді әдетке айналдырған кейбір қараңғы тайпаларының сенімдерінде «Алла жалғыз, Оның серігі жоқ. Егер екі Құдай болса, алып жүйе бұзылады», «Жаратушы тумады да туылмайды» сияқты, Құран білдірген ақиқаттарға сайма-сай ережелердің бар екенін айтуда. Демек, мұндай жалаң ақылмен біліне бермейтін ұлы ақиқаттарды бір уақыттарда сол тайпаларға жіберілген пайғамбарлар жеткізген болса керек.

Әйелден пайғамбар келіп-келмеу мәселесіне тоқталар болсақ, «әһлі-сүннет уәл-жәмағат» ғалымдарының көпшілігі әйел затынан пайғамбар келмегендігі жайлы бір көзқараста.*

Құранда: «Сенен бұрын да біз уахи етілген тек еркектерді пайғамбар етіп жібердік. Егер білмесеңдер білім иелерінен сұраңдар»[14] - делінеді.

Себебі, әйел тегінен пайғамбардың келгендігін білдіретін шариғи нақты дәлел жоқ. Негізінде, әйел затынан пайғамбардың келмеуі оларды кемсіткендік емес. Хақ Тағала жаратылыстағы барлық нәрсені бір-бірін тәмамдап, толықтыратындай кейіпте жаратқан. Тең күштер әрдайым бір-бірін теуіп, итеретіндігі де заңдылық. Сондықтан әйелдің мейірімділігі мен нәзіктігі еркектің күштілігі мен қуаттылығы әрдайым бір-бірін толықтырып, оң және теріс зарядтар тәрізді бір жерде бірігулеріне жағдай жасауда.

Соңғы ғасырларда қолдан әйел болмысын еркекке айналдыру – оның өз еріне бағынбай, қарсы шығуына әкеп соқты. Сөйтіп, басшысыз қалған отбасында бақыт байрағы жерге құлап, жанұя мүшелерінің сансырауына себеп болды.

Шынтуайтында, жанұямен қатар қоғамда әйел затының өз жаратылысы мен болмысына сай қасиетті де киелі орны бар. Дүниеге сәби әкелу – еркектің қолынан келер іс емес. Ол – тек әйелдің еншісіне бұйырған қастерлі міндет. Ұрпаққа керекті тәлім-тәрбиені беріп, қоғамға пайдалы азамат өсіруден  артық та абзал міндет жоқ. Міне, осы міндет те – тікелей ананың мойнынадағы қасиетті борыш. Әйел заты өз болмысына жарасымды міндетін ұмытып, еркекке ұқсауға тырысқан күннен бері ұрпақ саны азайып, тіпті сол аз ғана ұрпақтың өзі тәрбиеден алшақтап, қоғамда келеңсіз жайттар көптеп орын ала бастады.

Ендеше, әйел затына пайғамбарлық міндеттің жүктелмеуі – оның адами деңгейінің төмендігінен  емес, керісінше, ерекше жаратылысы мен нәзік табиғатына тікелей байланысты.

Иә, әйел баласы әр ай сайын хайыз* мерзімінің келуіне байланысты оншақты күн пайғамбарлық міндетін атқара алмайды. Мұндай кезде әйел адам Хақ Тағаладан уахи алып,  хабарласу былай тұрсын, жай мұсылманның атқаратын ораза, намаз сияқты ғибадаттарды да атқара алмайды. Бұған қоса, оның жүкті болу жағдайы, сәбиді дүниеге әкелгеннен кейін қырық күндей нифас мерзімі тағы бар. Жаңа туған нәрестеге қарау сияқты  әйел ғана атқара алатын маңызды істер оның пайғамбарлық міндетіне ақау келтіреді.

Пайғамбарлық – өте ауыр міндет. Пайғамбарлық жүктелген жан қашанда қауіп-қатер мен небір қиыншылықтардың бел ортасында жүреді. Ол – соңынан  ергендерге әр істе өнеге болып, жол көрсететін көшбасшы көсем тұлға. Ол – керек кезінде атқа мініп, жауға қарсы шабатындай тайсалмайтын батыр, майданда стратегиялық шұғыл  шешім қабылдап ел қорғайтын дана қолбасшы. Мұның бәрі үйде отырып атқаратын шаруа емес. Пайғамбарлық  бір ғана отбасындағы балаларды тәрбиелеу емес, жалпы адамзатты тәрбиелеу болғандықтан әйел тегінен пайғамбар келмеген.

Сөз түйіні, әйел тегінен пайғамбар келмегенімен барша пайғамбарлар мен ұлы тұлғаларды дүниеге әкелгендердің әйелдер екені даусыз.

[1] Меһмет Кыркынжы, Рух недир? 74-бет. Зафер иайынлары, Станбул.1993 ж.
[2] Аднан Бүлент Балаоглу, Ислама гөре текрар догуш Реенкарнасион. 190-198 бет. Китабиат баспасы, Анкара, 2001 ж.
[3] Зүмар сүресі, 7-аят.
[4] Мүминун сүресі, 99-100-ші аят.   
[5] Фатир сүресі, 37-аят.
[6] Бақара сүресі, 216-аят.
[7] Сунән әт-Тирмизи.
[8] Тирмизидегі басқа бір риуаятта: «Тілеген тілегінің көлемінде күнәсін кешіруі арқылы» дегеннің орнына «жасаған дұғасының көлемінде жаманшылықтан сақтау арқылы» делінген.
[9] Тухфатул-ахуази Шарху Жамуғут-тирмизи, 2-том, 2426-бет. «Дәрул байтул афкария» баспасы.
[10] Сахих Мұслим, 2-том, 703-бет. «Дару ихиаит-турасил-араби» баспасы, Бйрут.
[11] әл-Хаким, әл-мүстадрак алассахихайн, 1-том, 670-бет. «Дәрулкутубил илмия» баспасы, Бәйрут, 1990 ж.
[12] Исра сүресі, 15-аят.
[13] Фатир сүресі, 24-аят.
* Әһлу сунниттік кәләм ғалымы Әшғари бойынша, әйелдерден де пайғамбар жіберілген.
[14] Әнбия сүресі, 7-аят.
* Етеккір.