Уағалейкум әссәләм! Құрметті Саттархан, Ханафи ғалымы Ибн Ғабидин бұл жайында өзінің кітабында былай деген:

«Мазар ішінде арнайы даярланған намазханада намаз оқудың ағаттығы жоқ. Тек оның ішінде қабір болмауы тиіс және іші нәжістен таза болуы керек. Сондай-ақ, құбыласы қабірге қарап тұрмауы ләзім»[1].  

«Бахрур ра’иқ» атты ханафи фиқһ кітабында мынадай сөз айтылып өткен:

«Мешіттің михрабы молаға, дәретханаға және монша жаққа қарап тұрған болса, ол - мәкрүһ. Бұл намаз оқушы мен мола арасында бөгет болмаған жағдайға қатысты. Ал, ғимараттың қабырғасы сияқты бөгет болса, құбыланың аталмыш тұсқа қарап тұруы мәкрүһ емес»[2]

Ханафи ғұламасы Ибн Һумам бір сөзінде:

«Мазарда намаз оқу – мәкрүһ. Бірақ, намаз оқуға арналған орын болса, сол орында намаз оқу мәкрүһ емес, егер, нәжістен таза болса»[3].

Жоғарыдағы ғұламалардың пәтуаларына қарағанда Қожа Ахмед Яссауи және Арыстан баб сынды кесенелерде орналасқан арнайы мешіттерде намаз оқудың күнәсі жоқ.

Осы тұрғыда мынадай сұрақ туындауы мүмкін: Пайғамбарымыз өзінің хадисінде «Яхуди және Христиандарға Алланың лағынеті болсын. Олар Пайғамбарлардың қабірлерін «мәсжид-мешіт» етіп алды»[4] дегендігі бәріне аян. Тағы бір хадисінде: «Шынында сендерден бұрын өмір сүргендер пайғамбарлар мен әулиелердің қабірлерін «мәсжид» етіп алды (хадистің арабша нұсқасында «мәсәжид» деп келген). Сендер қабірлерді «мәсжид» етпеңдер. Сөзсіз мен одан сендерді тыямын!»[5], - дейді. Ендігі жерде жоғарыдағы келтірілген пәтуалар осы хадистерге теріс емес пе? 

Оған жауап ретінде, аталмыш хадистердегі «мәсжид», «мәсәжид» деген сөздер намаз оқитын мешіт мағынасында емес, «бір нəрсеге сәжде ету» деген мағынада қолданылған. Яғни, ондағы "мәсжид" сөзі «масдар мими» түрінде келген (масдар - етістіктен жасалған есімдік). Сонда хадистің мағынасы: «Сендер қабірлерді табынатын және сәжде етіп, ұлықтайтын орын етпеңдер».

Осы айтқанымыз дәлелді болуы үшін, жоғарыда келтірілген хадистің «Нәсәидағы» нұсқасына хадисші әрі тәпсірші ғұлама Мухаммед ибн Абдулһәди әс-Синдидің (м.1726 ж.) берген түсіндірмесін келтірелік. Ғалым былай дейді:

«Бұл хадисте Пайғамбарымыз оның қабірін Яхуди және христиандар секілді асыра құрметтеуден үмбетін сақтандыруда. Яғни, қабірді ұлықтап, сәжде етуден немесе намазда жүздерін қарататын құбыла етіп алудан сақтандырып отыр. Ал, теберік ретінде әулие кісінің қабірінің жанында мешіт ұстадың рұқсат екендігін айтқандар бар...»[6].

Егер, кімде-кім қабірге табынып, сондағы жатқан мәйітті ұлықтап, сәжде етсе, бұл Аллаға серік қосу, яғни, "ширк" болмақ. Бұған ешкімнің таласы жоқ. Бірақ, Яссауи кесенесінде орналасқан мешітте мұсылман Аллаға ғана құлшылық етері даусыз. Кесененің басқа бөлмесінде орналасқан Яссауи бабамыздың қабіріне табынбасы анық.

Қорытынды:

1. Ханафи мәзхабында қабірстанда намаз оқу немесе алдында тұрған қабірге қарап намаз оқу – харамға жақын мәкрүһ. Себебі, Пайғамбарымыздың (с.а.у.): «Қабірлерге отырмаңдар, қабірге қарап намаз оқымаңдар», - деген бұйрығы бар[7]. Бірақ, намаз оқушы мен қабірдің арасында дуал немесе ғимараттың қабырғасы секілді бөгет болса еш ағаттығы жоқ.
2. Ханафи мәзхабы бойынша, Қожа Ахмед Яссауи, Арыстан баб кесенелері сияқты мазарлардағы арнайы намазханаларда намаз оқудың күнәсі жоқ.
3. Егер намазхана ішінде қабір орналасқан болса, Ханафи мәзхабы бойынша, ол жерде намаз оқылмайды[8].

[1] Раддуль Мухтар, 2/559 бет.
[2] Ибн Нужәйм, Бахрур раиқ – «Китабуль Уақф».
[3] Хашияту ат-Тахтауи.
[4] Нәсәи - №703 хадис.
[5] Муслим - №532 хадис.
[6] Хашияту әс-Синди ъаля сүнәнин Нәсәи. №701 хадис.
[7] Муслим -№972 хадис.
[8] Мәлики мәзхабында намаз оқушының ниеті бір Аллаға табыну болса,  ешқандай бөгетсіз қабірге қарап оқыса да намазы дұрыс және мәкрүһ емес. Имам Мәлик: «Қабірлерде намаз оқудың күнәсі жоқ. Кейбір сахабалардың мазарда намаз оқығандығы жайында естігенім бар» - деп айтқандығы деректерде келген  (арабша нұсқасында: «маған жетті» - делінген).Мәлик ибн Әнәс, әл-Мудәууәнатуль Кубра. 1-том: «Ассалату филь Мауадиъиль ләти тәжузу фиһас сала».