«Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне жер қатынастары саласындағы цифрландыру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Заңының жобасы әзірленді. Бұл жайында naryk.kz ақпарат көзі хабарлады. 

Құжат электронды үкімет порталында қоғамдық талқылауға шығарылды.

Заң жобасы сауда-саттық жүргізу арқылы, оның ішінде электрондық түрде тікелей беру және беру жолымен жер учаскелерін берудің жаңа тәртібін көздейді.

Жаңа заң жобасында жер учаскелеріне құқық беру бойынша бірыңғай тәсіл әзірленді, ол кодекс нормаларын әртүрлі түсіндіруді жоққа шығарады.

Кодекстің қолданыстағы нормасы бойынша жер учаскелеріне құқық беру (43, 43-1, 44, 44-1, 45, 46, 47, 48 баптарымен) сұралып отырған нысаналы мақсатына байланысты, бұл құқық қолдану практикасы кезінде проблемалар туғызады.

Осыған байланысты, осы рәсімді реттеу және жерді беру тетігін оңайлату үшін жер учаскелерін берудің екі тәсілін белгілеу ұсынылады, бұл ретте Кодекстің 43-1, 44, 44-1, 45, 46-баптарын қоспағанда:

1) көбінесе сауда-саттықта (конкурстарда, аукциондарда) Кодекстің 48-бабы;

2) тізбесі көрсетілген баптарда (мемлекеттік жер пайдаланушыларға, инвестициялық жобалар үшін, жер қойнауын пайдалану мақсаттары үшін, жеке тұрғын үй құрылысы, жеке қосалқы шаруашылық, бағбандық және тағы басқа) көзделген ерекше жағдайларда сауда-саттық (конкурстар, аукциондар) өткізбей Кодекстің 43-бабы.

Бұл ретте, жерді беру нормалары өзге баптарға сілтемелерді қоспағанда, нақты, дәйекті және түсінікті тәртіпке жүйеленетін болады, бұл оларды дұрыс емес түсіндіру мүмкіндігін және құқық қолдану практикасында қиындықтарды болдырмайды.

Неғұрлым нақты, регламенттелген тәртіп осы мәселенің ашықтығын қамтамасыз етеді және жер учаскелерін алуды жеңілдетеді, сыбайлас жемқорлық үшін алғышарттардың алдын алады, оларды экономикалық айналымға тартуға ықпал ететін болады.

Заң жобасының ұсынылып отырған жаңалықтары Халыққа қызмет көрсетуде оң нәтижелер алуға мүмкіндік береді.

Жер қатынастары саласындағы бюрократиялық және сыбайлас жемқорлық алғышарттарын алып тастау, ресімдеу процестерін электрондық түрге көшіру, жер учаскесін алу рәсімінің ашықтығын қамтамасыз ету.

Осы электрондық беру жүйесін енгізу қорытындысы бойынша біз келесі нәтижелерге қол жеткізуді жоспарлап отырмыз:

– жер учаскелерін беру рәсімін біріздендіру;

– ақпараттық жүйе арқылы өтінімдерді орындау мерзімі мен барысын бақылау;

– қағазсыз қызмет көрсету;

– жер комиссияларын алып тастау;

– мемлекеттік органдармен және монополистермен келісу рәсімін электрондық форматқа ауыстыру;

– жер учаскелерін беру туралы шешім шығару рәсімін автоматтандыру.

Осыған байланысты, жоғарыда көрсетілген тапсырмаларды орындау үшін және әзірленген ұсыныстарды заңнамалық реттеу мақсатында мынадай заңнамалық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізу ұсынылады:

1) Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 20 маусымдағы Жер кодексіне (бұдан әрі – Жер кодексі) мынадай бағыттар бойынша::

Сауда-саттық (конкурстар, аукциондар) өткізбей жер учаскесін беру мәселесі бойынша Кодекстің 43-бабы.

1. Сауда-саттық (конкурстар, аукциондар) өткізбей, мемлекеттік меншіктегі жерден жер учаскелерін меншікке немесе жер пайдалануға беруді облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары, аудандық маңызы бар қалалардың, кенттердің, ауылдардың, ауылдық округтердің әкімдері осы Кодексте белгіленген өз құзыреті шегінде 15 жұмыс күнінен аспайтын мерзімде жүзеге асырады.

Беру тетігі БМБК ақпараттық жүйесінің (жылжымайтын мүліктің бірыңғай мемлекеттік кадастрының) «Жария картасында» жер учаскесін таңдау арқылы жергілікті атқарушы органдардың геосаяталдарында іске асырылатын болады. Бұл қадамдар бізге жер учаскелерін беру бойынша келісу кезеңдерінің жалпы санын 38-ден 7-ге дейін қысқартуға мүмкіндік береді.

Сауда-саттық (конкурстар, аукциондар) өткізу жолымен жер учаскесін беру мәселесі бойынша Кодекстің 48-бабы.

Осы Кодекстің 43-бабының 1-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, мемлекет меншігіндегі және жер пайдалануға берілмеген жер учаскелерін немесе жер учаскелерін жалдау құқығын беру сауда-саттықта (конкурстарда, аукциондарда) жүзеге асырылады.

Сауда-саттықта (конкурстарда, аукциондарда) сату үшін ұсынылатын жер учаскелерінің немесе жер учаскелерін жалдау құқығының тізбесін жергілікті атқарушы орган айқындайды және айына кемінде бір рет тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктің аумағында таратылатын мерзімді баспа басылымдарында, сондай-ақ жергілікті атқарушы органның интернет-ресурсында жарияланады.

Уақытша жер пайдалану мерзімі аяқталатын ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелері уақытша жер пайдаланушы бас тартқан жағдайда ғана сауда-саттыққа (конкурстарға, аукциондарға) қойылады.

Ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін жер учаскелерін жалға беру кезінде конкурстарды ұйымдастыру мен өткізу тәртібін орталық уәкілетті орган айқындайды.

Кез келген ниет білдіруші аукционға шығарылатын учаскелер тізімінен жер учаскесін таңдай алады, картада сұралып отырған жер учаскесін өз бетінше тарта алады (оның орналасқан жерін визуалды анықтау, коммуникация жүйелеріне қосылу нүктелері туралы білу және т.б.). Нәтижесінде оң келісім алғаннан кейін жергілікті атқарушы орган сұралған учаскені аукционға қоюға міндетті болады.

Шаруа немесе фермер қожалығын, ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін жер учаскелері электрондық конкурс арқылы беріледі.

Заң жобасында жария цифрлық карта, жылжымайтын мүлік объектісінің кадастрлық паспорты, Жылжымайтын мүліктің бірыңғай мемлекеттік кадастрының ақпараттық жүйесі, сандық ауыл шаруашылығы картасы, Жер учаскелерінің нысаналы мақсатының жіктеуіші, жеке тұрғын үй құрылысы, жеке қосалқы шаруашылықты жүргізу, әртүрлі оқылымдарды болдырмайтын және кодекс нормаларын біркелкі қолдануға мүмкіндік беретін өңірлік геоақпараттық жүйе сияқты жаңа ұғымдарды енгізу көзделген.

Жердің нысаналы мақсатының жіктеуіші жерді аймақтарға бөлу жобалары (схемалары) негізінде әзірленеді және ауданның (қалалардың) жергілікті атқарушы органдарының ұсыныстары ескеріле отырып, бір әкімшілік аудан (қала) шегінде облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдарының шешімімен бекітіледі. Жер учаскелерін рұқсат етілген пайдалану түрлері облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың жергілікті атқарушы органдары бекіткен жерді функционалдық аймақтарға бөлуге сәйкес айқындалады.

Жылжымайтын мүліктің бірыңғай мемлекеттік кадастрының ақпараттық жүйесі жер учаскелерінің сапалық және сандық сипаттамаларын, оның ішінде олардың шекаралары туралы, сондай-ақ жер учаскелерінің меншік иелері мен жер пайдаланушылар туралы мәліметтерді, сондай-ақ азаматтық әуе кемелеріне, теңіз кемелеріне, ішкі суда жүзу кемелеріне тіркелген құқықтар туралы мәліметтерді қамтитын мемлекеттік жер және құқықтық кадастрларды (жылжымайтын мүлікке тіркелген құқықтардың бірыңғай мемлекеттік тізілімін) жүргізуге арналған., «өзен-теңіз және өзге де тіркеу объектілеріндегі жүзу кемелері және «жылжымайтын мүлік объектісінің кадастрлық паспорты» Жылжымайтын мүлік объектісінің бірегей сипаттамаларын қамтитын жылжымайтын мүліктің мемлекеттік кадастрынан үзінді көшірме.

Сандық ауыл шаруашылығы картасы Ауыл шаруашылығы алқаптарының нақты жай-күйі бойынша құрамы, құрылымы және сипаттамалары туралы толық түсінік береді. Сандық ауыл шаруашылығы картасы Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді пайдаланудың тиімділігін арттыру, салықтарды, жалдау ақысын есептеу, жалға алу құқығын және жердің кадастрлық (бағалау) құнын сату үшін Жердің сапалық жай-күйі бойынша ақпаратпен қамтамасыз ету, сондай-ақ ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерге мониторинг жүргізу, мемлекеттік жер кадастрын жүргізу, Ауыл шаруашылығы алқаптарын бір түрден екіншісіне ауыстыру жолымен жер айналымын реттеу тетігін қамтамасыз ету, жер балансын жасау, жерді пайдалану мен қорғауға бақылау жүргізу, топырақ, геоботаникалық және басқа да тақырыптық карталар жасау.

Интернет-портал аясында жария кадастрлық карта құру халыққа және бизнеске жер қатынастары саласында мемлекеттік қызметтерді алуға көптеген артықшылықтар мен қолайлы жағдайлар береді, мысалы:

* азаматтар мен бизнес өкілдерінің кадастрлық кеңселерге келу саны азаяды, кезек азаяды;

* кадастрлық мәліметтердің шынайылығы және тиісінше оларға жүгінулер саны артады;

* құжаттар мен ақпаратты алуға арналған уақытша және құндық шығындар төмендейді және тұтастай алғанда, мемлекеттік қызметтерді көрсету сапасы артады.

Сонымен қатар, Қазақстан Республикасында қазіргі уақытта жер заңнамасында жария кадастрлық картаны құрудың нормативтік негіздемесі жоқ екенін атап өтеміз.

Осылайша, Жария кадастрлық картаның көмегімен пайдаланушы мүмкіндігі болады:

мемлекеттік жер кадастрының және жылжымайтын мүлік объектілерінің кадастрлық бөлінуі, жер учаскелері, аумақты пайдаланудың ерекше жағдайлары бар аймақтар, ҚР Әкімшілік-аумақтық бөлінуі туралы мәліметтерді алу;

жер учаскелері және жылжымайтын мүлік объектілері және кадастрлық нөмір бойынша кадастрлық бөлу бірліктері бойынша мәліметтерді іздеу;

жер картасы түрінде кадастрдың бірыңғай картографиялық негізі мен картографиялық негізінің мәліметтерін алу.

Сондай-ақ ашық жариялауға рұқсат етілген ақпаратты қамтитын Қазақстан Республикасының аумағында бірыңғай координаттар жүйесінде цифрлық нысанда Бірыңғай электрондық картографиялық негіз құру Жер учаскелерімен және Қазақстан Республикасы аумағының кадастрлық бөлінісімен бірлесіп, Ұлттық геоақпараттық жүйенің құрамдас бөлігі не негізі болуы мүмкін.