Ғалымдар коронавирусты қолдан жасады ма? Халықаралық ғалымдар тобы кері генетика әдісі арқылы SARS-CoV-2 жасады. Бұл туралы Lenta.ru Cell журналына сілтеме жасап хабарлады. Бұл жайында bugin.kz порталы tengrinews.kz ақпарат көзіне сілтеме жасай отырып хабарлады. 

АҚШ-тың Қытайдан кек алу жолындағы алғашқы жоспары белгілі болды: Пекин үшін үлкен "апат" болуы мүмкін

Әлемді жайлаған қатерлі індетке Қытайды кінәлаған ресми Вашингтон кінәлап қана қоймай, енді жедел іс-шараға кіріспек. Бұл туралы "Адырна"  "Риа Новостиге" сілтеме жасайды. "Екі түйе сүйкенсе ортасында шыбын өледі" негізінде қарар болсақ екі жақтың экономикалық соғысы қаншалықты қауіпті? Белгілі тілші Оңғар Қабденнің сараптамалық материалын назарларыңызға ұсынамыз.

«Коронавирустық індет Қытайдың кінәсі» тақырыбы Американың саяси дискурсында жиі айтыла бастағаннан кейін, біз бұл АҚШ-тың ҚХР-ға қарсы санкцияларымен аяқталады деп болжағанбыз. Бұл АҚШ сенаторлары мен Республикалық партияның конгресмендері дайындаған сценарийі деп айттық та. Президентке COVID-19 індеті үшін Қытайға қарсы санкциялар салуға мүмкіндік беретін заң жобасын және американдық парламенттің екі палатасында да мақұлдануға барлық мүмкіндік толығымен бар.
"The Hill" арнайы басылымы АҚШ-тың Қытайды «жазалауға» жіберетін нақты иезуит тұжырымдамасын былай деп түсіндіреді:
«Республикалық сенаторлар сейсенбіде президент Трампқа коронавирустың пайда болуын тергеуде ынтымақтастықтан бас тартуға, Қытайды санкциялауға рұқсат беретін заң жобасын ұсынды. Сенатор Линдси Грэмэм енгізген "COVID-19 үшін жауапкершілік туралы заң", Трампқа  Қытайға қарсы санкциялар қолдануға рұқсат береді. Америка Құрама Штаттарының, Америка Құрама Штаттарының одақтастарымен немесе БҰҰ қамқорлығымен жұмыс істейтін ұйымдармен жүргізілетін тергеумен бірлесіп жұмыс істемеген жағдайда ғана.

Қытай үмітсіз жағдайда қалып отыр. Санкция заңының авторларының жоспарына сәйкес, ресми Пекин АҚШ-тың Қытай билігінің әрекеттерін тергеуге құқығы бар екенін мойындау арқылы американдық тергеушілермен (және Американың спутниктік елдерінің Эстонияға дейінгі елдерінің тергеушілерімен) белсенді түрде ынтымақтасуы тиіс. Бұндай жағдайда Қытайда екі жол бар. Ұлттық қорлану мен ұлттық қадір-қасиеттің сақталуы. Қытай  американдық тергеушілер алдында өзін кемсітуден бас тартады, сөйтіп Пекин "шындықты жасырды" деген желеумен санкцияға ұшырайды.

Айтпақшы, санкция авторларына ақиқаттың ашылуы мүлде қызығушылық тудырмайды, өйткені олар Ресейге қарсы санкциялар енгізу әрекеттері кезінде де оларды шындық қызықтырмады. Мәселен, көрнекті республикашыл сенатор Линдсей Грэм бірнеше анти-ресейлік заң жобаларының авторы және Қытайға қарсы санкциялардың негізгі жақтаушысы болып табылады және екі бірдей жағдайда да бірдей шара қолданады деп есептесек, Пекиннің санкциялардан қашуға мүмкіндігі жоқ.
Қытай дипломатиясының сенуі мүмкін жалғыз нәрсе (тікелей және жанама себептермен) Трамп әкімшілігінің неғұрлым қатаң санкциялар салған сайын Ресейдегі жағдай АҚШ-та тағы қайталанады. Вашингтон барлық шараларды қолданған күнде американдық экономиканың өзіне айтарлықтай зиян келтіреді.
Республикалық сенаторлар мұны жасырмағанымен: олардың заң жобасының басты мақсаты - Қытай коммунистік партиясының тұлғасындағы Қытайдың саяси және әкімшілік жүйесін әлсірету. Заң жобасының авторларының бірінің ресми мәлімдемесі бұған ешқандай күмән келтірмейді: «Қытай коммунистік партиясының коронавирустың өршу жағдайында да өз саясатын жалғастыруының  жолын кесу, назардан тыс қалуы мүмкін емес. Бұл заң президентке болашақта осындай қайталануды болдырмау үшін Қытай үкіметіне қарсы тиісті шаралар қабылдауға мүмкіндік береді».

Бұл санкциялық тізімге «кейбір қытай шенеуніктеріндегі активтерді тоқтату», «кейбір қытай шенеуніктері үшін сапарға және визаға тыйым салу», «Қытай азаматтарына студенттік виза беруге тыйым салу», «АҚШ-тағы кез-келген қаржы институттарына несие беруге немесе жылжытуға тыйым салу» сияқты шаралар кіреді. Қытайлық компаниялардың немесе Қытай Халық Республикасының бақылауындағы компаниялардың бағалы қағаздарын орналастыру, американдық дипломаттарға ХВҚ мен Дүниежүзілік банк қаражатын қытай құрылымдарына бөлуге және американдықтардың тізіміне тыйым салуға қарсы дауыс беруге бағыттау қытайлық бірлескен меншік иелері бар қытайлық компаниялардың немесе компаниялардың биржаларына тиым салу да күн тәртібінде.
АҚШ президенті ұсынған ең агрессивті санкциялар - бұл Ресейге қарсы «ішкі санкциялардың» көшірмелері немесе кейбір ресейлік компанияларға қарсы енгізілген санкциялардың аналогтары. Қытайдың белгілі бір шенеуніктері мен кәсіпкерлеріне жасалған жеке санкциялар ресми Бейжіңге айтарлықтай әсер етуі мүмкін емес, бірақ американдық банктердің қытайлық компанияларға несие беруге тыйым салуы және қытай компанияларының (тіпті қытайлық компаниялардың қатысуымен) АҚШ қор нарығына кіруіне нақты тыйым салу Қытай үшін қауіпті. Жаһандық инвестициялық қоғамдастықтың едәуір бөлігін басқаратын жетекші қытайлық компанияларға айтарлықтай материалдық зиян келтіруге арналған экономикалық ауыр зардап бодлмақшы бұл санкция қазірдің өзінде қытайлық кәсіпкерлерді ғана емес, ресми Бейжіңді де шошытып отыр.
Заң жобасында республикалықтар арасында Қытайдан кек алудың мұндай танымал әдісі туралы айтылмайды, өйткені оның ҚХР-дағы өзінің валюталық резервтеріндегі АҚШ облигацияларына дефолт жасалды, бірақ бұл заң жобасының авторларын тежеу ​​белгісі емес, техникалық қиындық болып табылады. АҚШ конституциясы мұндай типтегі міндеттемелерді орындауға тыйым салады, және шектеуді жеңу үшін көп уақыт пен арнайы заң шығару қажет. Талқыланып жатқан заң жобасынан алынған санкциялар Вашингтон мен Пекиннің арасындағы нақты қақтығысты бастау үшін жеткілікті.

Қытай тарапының жақында Пекинге қарсы заң жобаларына, соның ішінде АҚШ соттарының ҚХР үкіметіне қарсы індетке байланысты өтемақыны өндіріп алу туралы сот ісін қарауға мүмкіндік беретін заң жобасының авторларына наразылығы себеп болғандықтан, заң жобасының авторларын да күтпеген жағымсыз жағдай күтіп тұр. Мемлекеттік үкіметтің сыртқы істер бойынша сарапшылардың бірінің "Global Times" басылымына сұхбат берген кезде «біз жай ғана символдық жауап қайтару ереуілін өткізе алмаймыз, бірақ біз олардың жанды жерін ауыртып жіберетін қарсы шаралар қолдануымыз керек» деп атап көрсетті.
"Global Times" газетінде пайда болған ұсыныстарға сүйенсек, жауаптың мәні Конгресстегі және Сенаттағы антиқытай өкілдері қытайлық инвестицияларды жоғалту негізінде және жұмыс орындарын қытай ақшасымен жоғалту арқылы жазалау болып табылады. Бұл өте тиімді тәсіл болуы мүмкін, әсіресе эпидемиядан туындаған экономикалық дағдарыс жағдайында, бірақ бұл уақытша шара дегенге сену қиын. Ерте ме, кеш пе, АҚШ президентінің өзі санкцияларды енгізіп, қолдана бастайды, содан кейін сіз бүкіл президент әкімшілігі мен  барлық сайлаушыларға Қытайға  «зиян тигізудің» тиімді жолын табуға тура келеді. Демек, жалпы санкциялар соғысының басталуы уақыттың мәселесі және тараптардың қаншалықты оған тез дайындалуына байланысты. Американдық саясаткерлер экономикалық дағдарыс жағдайында Қытаймен өндірістік және қаржылық байланыстардың толық немесе жартылай бұзылуынан туындаған қосымша проблемаларды ешкім байқамайды деп санайтын шығар, бірақ бұл қате пікір. Вашингтон өзін ғаламның орталығы деп санағанымен қоймай президентінің жарлықтарын өзіндік сиқырлы таяқша ретінде қабылдауға дағдыланған, бірақ санкциялар саясатында айтарлықтай шектеулер бар: АҚШ президенті Қытай, Ресей немесе Марсқа қарсы санкциялар сала алады. Алайда,  АҚШ өндіруді әлдеқашан ұмытып кеткен негізгі дәрі-дәрмектерді Қытай жауап ретінде жібермей қойса бұл Вашингтонның саяси элитасы үшін үлкен қиындық туғызбақ.